I. A. Karimovning Oliy Majlisning un turtinchi sessiyasida suzlagan nutkida bu tamoyil uzining yorkin ifodasini topgan: Mamlakatimizni demok-ratik tamoyillar, ilm-fan yutuklari, yuksak texnologiyalar asosida moderniza

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI

Mustaqil ish

Guruh: DI 12-22

Bajardi: Arapov Ozodbek

QARSHI 2022

Din va davlat .
Din va dunyoviy davlat orasidagi munosabat xakida gap ketar ekan, eng avvalo, dinning davlatdan ajratilishi tamoyilini asosini ta’kidlash zarur. Bu xakdaKonstitustiyamizning 61-moddasida shunday deyiladi: «Diniy tashkilotlar va bir-lashmalar davlatdan ajratilgan xamda konun oldida tengdir-lar. Danlat diniy birlashma-larning faoliyatiga aralashmaydi».
Shu bilan birga, diniy tashkilotlar davlatdan ajratilgan, bulsa-da, bu dinning jamiyatdan ajratilganini anglatmasligini ta’kidlash zarur. Zero, biror dinga e’tikrd kiluvchi fuk.arolar x.am jamiyatning tarkibiy k,ismi va shu sababli din fukdrolik jamiyatida uz mavk.eiga ega buladi.
Din va jamiyat x,ayotidagi dialektik alokadorlik-dan din va dunyoviy davlat munosabatini belgilab beruvchi boshk.a bir ta-moyil— din soxasida kecha-yotgan uzgarishlarni xolis va ilmiy urganish, bashorat kilish va shundan kelib chikib, ijobiy jaraenilar rivojiga yanada kengrok imkoniyat yaratish, salbiy xolatlarning oldini olishdir . Davlatning dinga bulgan munosabatini ifodalov-chi boshka bir tamoyil shundan iboratki, davlat dinni xalk, ma’naviyatining uzviy kismi sifatida tan oladi. Shundan kelib chikib, uning rivoji uchun tegishli shart-sharoit yaratishga xarakat kiladi.
I.A.Karimovning Oliy Majlisning un turtinchi sessiyasida suzlagan nutkida bu tamoyil uzining yorkin ifodasini topgan: «Mamlakatimizni demok-ratik tamoyillar, ilm-fan yutuklari, yuksak texnologiyalar asosida modernizastiya kilish bilan
birga, mukaddas dinimizni, milliy uzligimizni asrab-avaylab yashashni maksad kilib kuyganmiz». Bu fikrlar xayotiy vokelikka aylanmokda. Konstitustiyaning 31-moddvsida, jumladan, shunday deyiladi:
Xamma uchun vijdon erkinligi kafolatlanadi. Xar bir inson xoxlagan dinga e’tikod kilish yoki xech kaysi dinga e’tikod kilmaslik xukukiga ega. Diniy karashlarni majburan singdirishga yul kuyilmaydi».
Davlatning dinga munosabatidagi asosiy xususiyati bu dinning siyosaga aralashmasligi. Zero, xar kanday din, birinchi urinda manaviy -axlokiy jmxatini uz ichiga oladi.
Xech kaysi din uzida xalkning ijtimoiy-iktisodiy, siyosiy na manaviy jixatlarining barchasini kamrab olishga da’vogarlik kilmaydi. Aks xodda u
din bulmay koladi. Xuddi shu asosda Uzbekiston Respublikasi Kostitustiyasining 57-moddasida di-niy-siyosiy partiyalar tuzish takiklangan.
Uzbekiston davlatining dunyoviylik, diniy bagrikenglik, barcha dinlarga bir xilda munosabat, jamiyat tarakkiyotida din bilan xamkorlik kilish xususiyatlari ushbu tamoyil asosida amalga oshiriladi. Chunki konstitustiyaviy dunyoviy-ma’ri-fiy davlatda vijdon erkinligi krnuni diniy e’tikodi va dunyokarashidan kat’i nazar, siyosiy xoxishlarini bildirishda barcha fukarolarning teng ishtiroki tamoyiliga rioya kiladi.
«Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar tukrisida»gi konun. Ushbu krnun 1991 yilda kabul kilingan bulib, 1993 yilda kiritilgan ba’zi kushimcha va uzgartirishlar bilan 1998 yilga kadar amalda bulib keldi.
1990 yillarning boshlarida xukumatimiz tomonidan berilgan imkoniyatlarning suiste’mol kilinishi, masjid kurish kampaniyaga aylanib ketishi okibatida ularning soni 89 tadan 5001 tagacha etdi. Ularning aksariyati xujjatlaritulikrasmiylashtirilmagan, malakali imomlar bilan ta’minlanmagan (95,8% diniy ma’lumotsiz) va zarur sharoitlar bulmagan xolda faoliyat yurgizib, turli "peshvo"lar masjidlarni uz uyalariga aylantirishga xarakat kildilar.
Davr talablari asosida «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar tugrisida»gi Konunni tubdan uzgartirish zarurati tugildi va 1998 yil I may kupi yaigi taxrirda kabul kilindi.Kiritilgan uzgartirishlar nimalardan iborat edi? Jumladan, K,onunning 8-moddasiga asosan, diniy tashkilot-
lar 18 yoshga tulgan va respublika xududida doimiy yashayotgan 100 nmfardan kam bulmagan Uzbekiston fukarolari tashabbusi bilan tuzilishi, muayyan konfessiyaga karashli diniy tashkilotlar faoliyatini muvofiklashtirish va yunaltirib borish uchun ular-tip respublika buyicha yagona markaziy boshkaruv organi tuzilishi mumkinligi xakidagi koida mustaxkamlab kuyildi.
Shuningdek, tegishli diniy ma’lumotga ega bulgan Uzbekistop fukarolari diniy tashkilotlarning
raxbarlari etib saylanishlari, bunday lavozimga istisno xrlatda xorijiy fukarolar nomzodlari Vazirlar Maxkamasi xuzuridagi Din ishlari buyicha kumita bilan kelishib olinishi belgilab kuyildi.
Bundan tashkari yana 9,5,16,19 va boshka moddalariga bar kancha uzgarishlar kiritildi.
Diniy kadriyatlar va jamiyat ma’naviy xayoti. Uzok vakt davomida mafkuraviy tazyikka karamay, Uzbekiston xalk,i avloddan avlodga utib kelgan tarixiy kadriyatlari va uziga xos an’analarini saklab kolishga muvaffak, buldi. Buyuk istiklol esa ularni xar tomonlama rivoji uchun keng imkoniyatlar ochib berdi. Eng avvalo, asrlar davomida umummilliy kadriyat darajasiga kutarilgan diniy bayramlar — Ramazon va Kurbon xayitlariUzbekiston Respublikasi Prezidenti farmonlari (№ 193, 11.04.1991 y. ; №221,
20.06.1991 y.) bilan dam olish kuni deb e’lon k,ilingani va ular ommaviy ravishda, emin-erkin nishonlana boshlanganini ta’kidlash zarur.
Din soxasida olamshumul axamiyat kasb etgan ulamolarning merosini urganish, ajdodlarimiz tomonidan kup asrlar mobaynida yaratib kelingan goyat ulkan, bebaxr ma’naviy va madaniy mulkni asrash davlat siyosati darajasiga kutarilgan nixoyatda muxim vazifa bulib koldi.
Itimoiy xayotni islox kilish va yangilash jarayonida ma’naviy kadriyatlarning kudratli katlamlari xam ochildi. Bunda Uzbekiston
Respublikasi Prezidentining soxaga oid kator Farmoyishlari, Vazirlar Max.kamasining karorlari va Farmoyishlari kabul kilinishi muxim axamiyat kasb etdi.
Imom Buxoriy, Baxouddin Nakshband, Najmiddin Kubro, Imom Termiziy, Imom Moturidiy, Burxorid-din Margiloniy, Abdulxolix Gijduvoniy, XojaAxror Valiy kabi mutafakkirlarimizning yubileylari utkazildi. Ulkan va boy madaniyatimizning uzviy kismi bulmish islom nazariyasi, tarixi, falsafasi, xukukshunosligi, madaniyati va axloki masalalarini chukur urganish ilmiy tadkikotlarda markaziy urin egalla boshladi.
Kur’oni karim ma’nolarining tarjima va tafsiri, Imom Buxoriyning xadislar tuplami 4-jildda, Burxrniddin Margi-noniyning «al-Xidoya», Imom Termiziyning «Sunan at-Termi-ziy», Abu Lays Samarkandiyning «Tanbexul-gofilin» asarlari. Bibliya (Yangi axd), shuningdek, Kddimiy axdning ba’zi kismlari (Sulaymon xikmatlari, Rut, Ester va Yunus paygambarlar tarixi) ilk marta uzbek tiliga tarjima kilinib, nashr etilganini xam ana shunday ijobiy natijalar sirasiga kushish mumkin.
Eski masjid, makbara va ziyoratgoxlar ta’mirlanib, yangilari bunyod etildi, diniy bilim yurtlari tarmogi kengaytirilib, sifat va saviyasi takomil-lashtirildi.
Uzbekistan Respublikasi Prezidenti I.Karimov Farmoniga binoan tashkil etilgan Toshkent islom universiteti kup kirrali ta’lim beruvchi, ma’naviy-ma’rifiy va ilmiy markazga ay-landi. Bu erda diniy va dunyoviy bilimlarni xamda xorijiy til-larni puxta uzlashtirgan, ma’rifiy islomni xalk orasida targib eta oladigan mutaxassislarni tayyorlovchi tizim shakllandi, kiyosiy dinshunoslik va islomshunoslik soxalarida magistrlik, nomzodlik va doktorlik izlanishlari tashkil kilindi.
Universitetda davlat va jamoat tashkilotlarining mas’ul xodimlari dinning jamiyat xayotidagi urni
va axamiyati, nikobi ostidagi ekstremistlar jaxolatiga karshi ma’rifiy javob berish kunikmalari buyicha bilimlarini chukurlashtirishlari uchun doimiy malaka oshirish kurslari yulga kuyildi.
Shu nuktai nazardan karaganda, xalkimiz diniy va ma’naviy kadriyatlarining xozirgi demokratik jamiyat kadriyatlari bilan uygunlashishi respublikamizning kelajakda yanada ravnak topishi, jaxon xamjamiyatiga kushilishida muxim omillardan biri xisoblanadi.