I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Dunyo neft bozoroda 

taklif ha»mining 

qisqarishi 

 

(a) Qisqa muddatli davrda neft bozori  

(b) Uzoq muddatli davrda neft bozori  

---

 

76 

mavjud. Biri shuki, giyohvand moddaga bog`lanib qolish odamlarning va ularning 

oilasining  hayoti  barbod  bo`lishiga  olib  keladi.  Boshqa  tomondan  esa  pul  topish 

maqsadida 

giyohvand 

odam 

o`g`irlikka 

va 

boshqa 

jinoyatlarga 

qo`l 

uradi.Noqonuniy  moddalardan  foydalanishni  cheklash  maqsadida  Qo`shma 

Shtatlar hukumati mamlakatga givohvand moddalarning oqimini qisqartirish uchun 

har  yili  milliard  dollar  mablag`  ajratadi.  Talab  va  taklif  mexanizmlaridan 

foydalangan holda bu narkotik moddalarni to`xtatish siyosatini tekshiramiz. 

Tasavvur  qiling  hukumat  giyohvand  moddalarga  qarshi  urushda 

qatnashadigan  federal  agentlar  sonini  oshirdi.  Noqonuniy  dorilar  bozorida  nima 

sodir bo`ldi? Odatdagidek biz 3 qadamda savolga javob beramiz. Birinchidan, biz 

talab  yoki  taklif  egri  chizig`ining  o`zgarganini    ko`rib  chiqamiz.  Ikkinchidan, 

o`zgarishning  qaysi  tomonga  bo`lganini  kuzatamiz.  Uchunchidan,  biz  o`zgarish 

muvozanat narxi va miqdoriga qanday ta’sir etganini ko`ramiz. 

Garchi  narkotiklarni  to`xtatishning  maqsadi  ulardan  foydalanishni 

qisqartirishga  qaratilgan  bo`lsa  ham,  uning  aniq  ta’siri  xaridorlarga  emas  balki 

sotuvchilargadir.Hukumat  mamlakatga  bir  necha  narkotik  moddalarni  kirishini 

to`xtatgan  va  ko`plab  kontrabandachilarni  hibsga  olgan  paytda,  bunday  moddalar 

narxi  oshadi  va  shu  sababli  ularning  miqdori  kamayadi.  Giyohvand  moddaga 

bo`lgan  talab,  ya’ni  istalgan  narxda  sotib  oladiganlar  soni  o`zgarmaydi.  9-

chizmada  ko`rsatilganidek,  taqiq  taklif  egri  chizig`ini  chap  tomonga  S

1 

dan  S

2

  ga 

surdi,  talab  esa  o`zgarishsiz  qoldi.  Muvozanat  narxi  P

1

  dan  P

2

  ga  ko`tarildi, 

muvozanat  miqdor  esa  Q

1

  dan  Q

2 

ga  pasaydi.  Muvozanat  miqdorining  kamayishi 

shuni 

ko`rsatadiki, narkotik moddalarning taqiqi ulardan foydalanishni qisqartirdi. 

Lekin  giyohvand  moddalarga  doir  jinoyatlarchi?  Bu  savolga  javob  berish 

uchun,  giyohvand  moddalardan  foydalanuvchilar  to`lagan  pullarining  umumiy 

qiymatini  hisoblaymiz.  Chunki  juda  kam  giyohvandlar  narxlar  oshganda 

odatlaridan voz kechadi, bu degani bunday moddalarga bo`lgan talab elastik emas. 

---

 

77 

 

Agar  talab  elastik  bo`lmasa,  giyohvand  moddalar  bozoridagi  umumiy 

daromad  ko`tariladi. Chunki  giyohvand  moddalardan  foydalanishga nisbatan  narx 

ancha ko`tarilgan bo`ladi. Bu esa giyohvandlar to`laydigan umumiy pul miqdorini 

oshiradi.  Giyohvandlar  o`zlarining  ehtiyojini  qondirish  maqsadida  o`g`irlik 

qilishga  ham  to`g`ri  keladi,  ularga  avvalgidan  ham  ko`proq  pul  zarur  bo`ladi. 

Demak,  giyohvand  moddalarni  to`xtatish  siyosati  unga  doir  jinoyatlar  sonini 

oshiradi. 

Bu  siyosatning  salbiy  ta’siri  sababli  bir  necha  mutahassislar  muqobil 

yechimini 

topishga 

bahslashmoqdalar. 

 

Giyohvand 

moddalar 

taklifini 

qisqartirgandan  ko`ra,  siyosatchilari  giyohvand  moddalar  haqida  ta’lim  berish 

orqali  ularga  bo`lgan  talabni  qisqartirishga  harakat  qilishlari  mumkin. 

Muvaffaqiyatli ta’limning ta’siri 9-chizmada ko`rsatilgan.  

Talab  egri  chizig`i  chapga  D

1

  dan  D

2 

ga  surilgan.  Natijada  muvozanat 

miqdori  Q

1

  dan  Q

2 

ga  va  muvozanat  narx  esa  P

1 

dan  P

2

  ga  tushgan.  Umumiy 

daromad ham pasaygan. Shunday qilib, giyohvand moddalar kirishini  to`xtatishga 

farqli o`laroq, ta’lim ham ulardan foydalanishni, ham ularga doir jinoyatlar sonini 

kamaytirishni ta’minlaydi.