I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

XVIII-BOB.  IJTIMOIY NE`MATLAR VA UMUMIY RESURSLAR 

 

Mashhur  bir lirik  qo`shiqda  ta’kidlanishicha:  "hayotda  eng  yaxshi  narsalar 

odatda  tekin  bo`ladi".  Qisqa  fursatli  fikr  yuritish  natijasida  shuni  anglash 

mumkinki  mazkur  qo`shiq  muallifi  ko`z  oldiga  anchagina  uzun  ro`yxatdagi 

mahsulotlarni  keltirganligi  tabiiy.  Tabiat  ushbu  mahsulotlardan  ba’zi  birlarini 

bizga taqdim etgan: daryolar, tog`lar, plyajlar (sohillar), ko`l va okeanlar. Davlat 

esa  boshqalarini  taqdim  etgan:  o`yinlar  maydonchalari,  hiyobonlar  va  paradlar 

(namoyishlar).  Har  ikki  holatda  ham  kishilar  o`zlari  tanlab  olgan  dam  olish 

(ehtiyojlarini qondirish) vositalari uchun haq to`lashmayilar.  

Narxga  ega  bo`lmagan  mahsulotlar  iqtisodiy  tahlil  uchun  alohida 

muammolarni  keltirib  chiqaradi.  Bizning  iqtisodiyotda  ko`pchilik  mahsulotlar 

xaridorlar  o`zlari  to`layotgan  narsasi  uchun,  sotuvchilar  esa  o`zlari  sotayotgan 

narsasi  uchun  ularni  qabul  qilib  olayotgan  bozorda  namoyon  bo`ladi.  Bunday 

mahsulotlar  uchun  narxlar  sotuvchi  va  xaridorlar  qarorlarini  o`zgartiruvchi 

o`ziga  xos  signal  vazifasini  bajaradi  hamda  bu  qarorlar  resurslarni  samarali 

taqsimlanishiga  olib  keladi.  Qachonki  mahsulotlarni  tekin  olish  imkoniyati 

bo`lsa,  u  holda  bozorni  tartibga  soluvchi  va  resurslarni  taqsimlovchi  kuchlar 

mavjud bo`lmaydi. 

Ushbu bo`limda biz mahsulotlarda bozor bahosi mavjud bo`lmagan holatda 

resurslarni  taqsimlashda  yuzaga  keluvchi  muammolarni  ko`rib  chiqamiz. 

Bizning  tahlilimiz  Iqtisodiyotning  10  ta  asosiy  tamoyilidan  biri  bo`lgan  – 

«Davlat ba’zida bozor ko`rsatkichlarini yaxshilashi mumkin» tamoyilini yoritib 

berishga  xizmat  qiladi.  Qachonki  mahsulot  unga  ilova  qilingan  narxga  ega 

bo`lmasa, 

xususiy 

bozorlar 

mahsulotni 

kerakli 

hajmda 

ishlab 

chiqarilayotganligini  va  iste’mol  qilinayotganligini  kafolatlay  olmaydilar. 

Bunday hollarda davlatni iqtisodiy siyosati bozorni inqirozga yuz tutishini oldini 

olishi va iqtisodiy barqororlikni ta’minlab berishi mumkin.