I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

 

Axborot assimetriyasi va ijtimoiy siyosat 

 

Biz ikki turdagi axborot assimetriyasini ko`rib chiqdik: ahloqiy havf va zararli 

tanlov.  Biz  odamlarni  tekhirish  va  signal  berish  muammolarida  qay  tarzda  o`zini 

tutushini  ko`rib  chiqdik.  Endi,  assimetrik  ma’lumotni  o`rganish  bizga  ijtimoiy 

siyosatni olib borishda qanday yordam berishini ko`rib chiqaylik. 

Bozorning  yutuq  sari  borishi  va  muvaffaqiyatsizlikka  erishishi  orasidagi 

keskinliklar mikroiqtisodiyotning asosiy mavzusidir. 7 bo`limda aytib o`tilganidek, 

talab  va  taklifning  tenglik  nuqtasi  samaradorligi  uning  jamiyat  olishi  mumkin 

bo`lgan  bozordagi  jami  ortiqlikni(taklifning  talabdan  ortishi)  ko`paytirib  beradi. 

Adam  Smitning  ko`rinmas  qo`li  to`liq  o`z  ishini  qilayotganday  ko`rinadi.  Bu 

xulosa, tashqi ta’sir (10 bo`lim) ijtimoiy xom ashyolar (11 bo`lim), nomukammal 

bozor  raqobatdoshligi  (15-17  bo`limlar),  va  qashshoqlik  (20  bo`lim)  kabi 

vaziyatlarning  tasirini  o`rganib  chiqilganidan  so`ng  yo`qga  chiqarildi.  Bu  kabi 

hodisalar, hukumatni ba’zida bozorning ahvolini yaxshilay olishini ko`rsatadi. 

Assimetrik ma’lumotni  o`rganib chiqish, bizga bozordagi hodisalardan ogoh 

bo`lishga yangi sabab beradi. Bazi odamlarning boshqalarga nisbatan bozor haqida 

ko`proq bilishi, tovar aylanishini yomonlashtirishi mumkin. Masalan, sifati yaxshi 

bo`lgan  haydalgan  mashina  sotuvchilari  ,  haridorlarning  yomon  mol  olib  qo`yish 

---

 

162 

qorquvidan  mashinasini  sotishi  qiyin  bo`ladi.  Yoki,  Sug’urta  kompaniyalarining 

qattiq  kasal  bo`lmaganlar  va  jiddiy  kasalligi  bor  odamlar  bilan  birga  ishlashi 

sababli, jiddiy kasal bo`lmagan odamlarga past narxdagi sog’lik sug’urtasini olish 

muammo bo`ladi.  

Ya’na,  ba’zi  vaziyatlarda  assimetrik  ma’lumot  hukumatni  aralashishiga  ham 

olib  keladi,  va  3  ta  faktlar  bu  muammoni  yanada  chigallashtiradi.  Birinchisi, 

yuqorida  aytib  o`tilganiday  shaxsiy  sektorning  assimetrik  ma’lumotni  o`zining 

shaxsiy  tekhirish  va  signal  berish  yo`llari  bilan  hal  etishi  mumkin.  Ikkinchisi, 

hukumat  kamdan-kam  holatlarda  shaxsiy  guruhlardan  ko`proq    ma’lumotga  ega 

bo`ladi.  Shuning  uchun  ham  assimetrik  muammo  paydo  bo`lganida  siyosatchilar 

natijaning  noaniqligi  sababli  bozorni  ahvolini  yaxshilashda  qiynalishadi. 

Uchinchidan esa, hukumatning o`zi nomukammal institutdir, bu haqida esa kelgusi 

mavzularda aytib o`tiladi.