I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Bo’sh ish vaqti uchun 

qaror 

Bu 

chizmada 

Sallyning 

budjeti  tasvirlangan  bo’lib, 

iste’mol  bilan  dam  olish 

hajmi  o’rtasidagi  bog’liqlik 

ko’rsatilgan 

---

 

136 

Endi  Sallining  ish  haqi  soatiga  $  50  dan  $  60  ga  ortsa  nima  bo`lishini 

muhokama  qilamiz.  14-rasm  ikki  mumkinbo`lgan  natijalarini  ko`rsatadi.  Har  bir 

holda, 

byudjet 

sig`imi, 

chap 

grafikdako`rsatilgan, 

BC

1

 

dan 

BC

2

ga 

tashqarigasiljiydi.  Jarayonida,  byudjet  sig`imi  tik  bo`libnarxlarning  nisbiy 

o`zgarishi  akslantiradi:  Yuqori  ish  haqida  Salliboy  berilgan  bo`sh  vaqtning  har 

soati uchun ko`proq iste'mol oladi. 

  Sallining  afzalliklari,  uning  befarqlik  egri  chizig`ida  ko`rsatigan,  yuqori  ish 

haqi  qanday  qilib  iste'mol  va  bo`sh  vaqt  bog'liq  uning  tanloviga  javob 

berishinianiqlaydi.  Har  ikki  qismda,  iste'mol  o`sadi.  Hali  hambo`sh  vaqtningish 

haqi o`zgarishiga javobi ikki hollarda farq qiladi. (a)qismda Salli yuqori ish haqiga 

javoban kamroq hordiq oladi. (b)qismda Salli ko`proq hordiq bilan javob beradi. 

 Hordiq  va  iste’mol o`rtasidagi  Sallining  qarori  uning  mehnat  taklifini 

belgilaydi, chunki ko`proq dam olsa, u kamroq vaqt ishlaydi. 14-rasmning har bir 

qismida, o`ng rasm Sallining qarorida nazarda tutilgan mehnat taklifi egri chizig`i 

ko`rsatilgan. (a)qismida, Salliningyuqori ish haqi kam dam olish va ko`p ishlashini 

ko`rsatadi,  bunda  mehnat  taklifi  egri  chizig`i  yuqoriga  yo`nalgan.  (b)qismda, 

Salliningyuqori  ish  haqi  ko`proq  dam  olish  va  kam  ishlashni  ko`rsatadi,  shunday 

ekan mehnat taklifi egri chizig`i  "Orqaga" yo`nalgan. 

  Avvaliga, orqaga yo`nalgan mehnat taklifi egri chizig`iboshqotirmali bo`ladi. 

Nima  uchun  shaxs  kam  ishlab  yuqori  ish  haqi  olishi  kerak?  Javob  yuqori  ish 

haqiga daromad va almashtirish ta'siridan kelib chiqadi. 

  Birinchi  bo`lib  almashtirish  ta'sirini  ko`rib  chiqaylik.  Sallining  ish  haqi 

ko`tarilsa, hordiq iste'mol  nisbatan ko`proq  qimmatroqbo`ladi va  bu  Sallinihordiq 

o`rniga iste'molgayetaklaydi. Boshqacha aytganda,almashtirish ta'siri Salliniyuqori 

ish haqiga javoban qattiqroq ishlashga undaydi va bu mehnat taklifi egri chizig`ini 

yuqoriga yo`naltiradi. 

Endi daromad ta'sir ko`rib chiqaylik. Sallining ish haqi ko`tarilsa, u yuqoriroq 

befarqlik  egri  chizig`iga  ko`tariladi.  U  oldingiga  qaraganda  endi  yaxshiroqdir. 

Modomiki iste'moli va dam olish, ham normal tovar ekan, u yuqori iste'molini va 

ko`proq  dam  olishdan  bahramand  bo`lishni  istaydi.  Boshqacha  qilib  aytganda, 

---

 

137 

daromad ta'sir kam ishlashga va bumehnattaklifiegri chizig`ini orqaga yo`nalishiga 

olib keladi. 

 

 

  Oxir-oqibat,  iqtisodiy  nazariya  ish  haqining  o`sish  Sallini  ko`proq  yoki  kamroq 

ishlashgaundashi  haqida  aniq  taxmin  bermaydi.  Agar  almashtirish  ta'siri  Salliga 

daromad  ta'siridan  katta  bo`lsa,  u  ko`proq  ishlaydi.  Agar  daromad  ta'siri 

almashtirish  ta'siridan  katta  bo`lsa,  u  kam  ishlaydi.  Mehnat  taklifi  egri  chizig`i 

shuning uchun, yuqoriga yoki orqaga yo`nalgan bo`lishi ham mumkin.