I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

VII BOB. ISTE`MOLCHI TANLOVI NAZARIYASI

9

 

 

Agar  biz  do`konga  boradigan  bo`lsak,  minglab  sotib  olishimiz  mumkin 

bo`lgan  mahsulotlarga  duch  kelishimiz  mumkin.  Chunki  hamma  xohlagan 

narsalarimizni  sotib  olishimizga  bizning  moliyaviy  taklifimiz  chegaralanganligi 

to`sqinlik qiladi. Shuning  uchun  biz xohish  va  istagimizga  eng  ma’qul  keladigan,  

qurbimiz yetadigan turli mahsulotlarning narxlarini ko`rib chiqamiz. 

Bu  bo`limda  biz  xaridor  qanday  qilib  mahsulot  xarid  qilish  tanlovini  amalga 

oshirishi  haqidagi  nazariyani  o`rganamiz.  Oldingi  boblarda  ko`rganimizdek  talab 

egri chizig’I xaridorni mahsulot xarid qilmaslik xohishini paydo qiladi. Mahsulot 

narxi  oshganda  iste’molchilar  kamroq  haq  to`lashga  urinishadi,  shu  tufayli  taklif 

miqdori  kamayadi.  Biz  hozir  talab  egri  chizig’i  atamasi  uzra  chuqurroq  ish  olib 

boramiz.  Ushbu  bob  14-bo`limdagi  raqobatdosh  firmalar  haqida  to`liqroq 

ma’lumot  olganingiz  kabi  ehtiyoj  haqida  ko`proq  tushuncha  bilan  bizni 

ta’minlaydi. 

1-bo`limda  muhokama  qilingan  o`nta  iqtisodiy  tamoyillarning  biri  kishilar 

tanlovga  duch  kelishadi.  Iste’molchi  tanlovi  nazariyasi  kishilarning  iste’molchi 

sifatida  tanlovini“imtihon  qiladi”.  Xaridor  bittadan  ko`p  tovar  sotib  olganda 

boshqa  mahsulotning  hammasigayam  qurbi  yetmay  qoladi.  Agar  kishi  ko`p  dam 

olib kam ishlasavau kamroq daromadga ega bo`ladi hamda u kam iste’mol qiladi. 

Agar u daromadini ko`pini sarflab  kamini  saqlab   qo`ysa kelajakda past hajmda 

ehtiyoj 

qondirishiga to`g’ri kelib qoladi. Iste’molchi tanlovi nazariyasi istemolchining 

boylgini namoyon qilishi va atrofidagi  o`zgarishlarga qanday  refleks ko`rsatishini 

“tekshirib” boradi. 

Iste’molchining tanlov  nazariyasini  o`rganaturib  uy  ho`jaliklari  fikrgamuhtoj 

bo`lgan uchta savolga murojaat qilishimizga to`g’ri keladi: 



 

Har doim talab egri chizig’i pastga tomon yo`naladimi? 



 

Ishchi taklifiga ish haqi qanday ta’sir etadi? 

                                                           

9

 Ushbu bob G. Menkyuning “Mikroiqtisodiyot tamoyillari” (N. Gregory Mankiw “Principles of Microeconomics” 

7 e.) kitobining XXI bobi asosida tayyorlangan.457-483 bet 

---

 

116 



 

Uy ho`jaliklari jamg’armasiga foiz savkasi qanday ta’sir ko`rsatadi? 

Avvalo  bu  savollar  bir-biriga  bog`liq  emasdek  tuyilishi  mumkin.  Ammo 

mavzuga  kirib  borar  ekanmiz,  iste’molchining  tanlov  nazariyasidan  savollarning 

har biriga yo`nalish olishimiz mumkin.