I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

 

Xulosa: Bozor samaradorligi vabozor kamchiliklari 

 

Ushbu  bob  farovon  iqtisodiyotning  asosiy  omili  bo;lgan  iste'molchi  va  ishlab 

chiqaruvchi  ortiqchaligini  va  ularni  erkin  bozor  samaradorligini  baholashda 

qo`llanilishi  bilan  tanishtirdi.  Biz  bu  talab  va  taklif  kuchlari  resurslarni  samarali 

taqsimlashini  ko`rsatib  o`tdik.  Bu  bozorda  har  bir  xaridor  va  sotuvchi  o`zini 

farovonligi  haqida  o`y  bilan  band  bo`ladi,  ular  xaridorlar  va  sotuvchilarning 

---

 

112 

umumiy  foydasini  maksimallashtiruvchi  muvozanat  ko`rinmas  qo`l  bilan 

birgalikda olib boriladi.  

Xulosa  qilib  shuni  aytish  lozimki,  bozor  samaralidir.  Biz  bozorni  qanday 

ishlashi  hususida  turli  hil  choralar  ko`ramiz.  Bu  choralar  ish  bermagan  vaqtda, 

bizning  bozor  muvozanati  samarali  degan  xulosamiz  ozgina  to`g'ri  bo`lmaydi. 

Ushbu bo`bni yakunlashdan avval ikkita muhim tahminni ko`rib chiqsak. 

Birinchidan,  bizning  tahlillarimiz  shuni  ko`rsatdiki,  bozor  haqiqatda 

raqobatbardosh.  Dunyoda  shunday  bo`lsa  ham  raqobat  to`kislikdan  yiroq.  Ba'zi 

bozorlarda yagona xaridor va sotuvchi bozor narxini nazorat qila oladi. Bu narxga 

ta'sir  qiluvchi  qobiliyat  bozor  kuchi  deb  ataladi.  Bozor  kuchi  bozorni  samarasiz 

bo`lishiga  sabab  bo`lishi  mumkin,  chunki  u  narx  va  miqdorni  talab  va  taklif 

tengligidan farq qildiradi.  

Ikkinchidan, bizning tahlillarimiz bozor masalalari faqatgina bozordagi xaridor 

va sotuvchi o`rtasidagi munosabat ekanligini isbotladi. Lekin dunyoda sotuvchi va 

xaridor  orasidagi  qaror  bozorda  ishtirok  etmayotgan  insonlarga  ta'sir  qilishi 

mumkin.  Ifloslanish  an'anaviy  misol  bo`la  oladi.  Qishloq  xo`jalik  mahsulotlarini 

ishlatish  faqatgina  manifaktura  egalariga  va  fermerlarga  emas,  balki  tabiiy 

resurslardan foydalanayotganlarga ham tegishli. Bunday ta'sirlar tashqi omillar deb 

ataladi.  Chunki  bozorgagi  rivoj  xaridor  tomonidan  qo`yilgan  qiymat  va  sotuvchi 

tomonidan  qilingan  xarajatga  bog'liq.  Chunki,  xaridor  va  sotuvchi  qancha 

miqdorda  mahsulotni  ishlab  ciqarish  va  uni  iste'moli  haqida  munozara  olib 

borganda,  ushbu  betaraflikni  inobatga  olmaydi,  bozordagi  muvozanat  jamiatni 

nuqtai nazarida samarasiz bo`lishi mumkin.  

Umumiy  hodisaga  misol  bo`luvchi  bozordagi  ichki  va  tashqi  kuchlar  bozor 

muvaffaqiyatsizligi  deb  ataladi,  ya’ni  resurslarni  samarali  joylashtirishdagi 

boshqarib 

bo`lmaydigan 

bozorning 

kamchiliklaridir. 

Agarda 

bozor 

muvaffaqiyatsizlikka uchrasa davlat siyosati ushbu muammoni yechimini topadi va 

iqtisodiy 

samaradorlikni 

oshiradi. 

Mikroiqtisodchilar 

qachon 

bozor 

muvaffaqiyatsizlikkia  uchrashi  va  uni  to`g'irlash  uchun  qanday  siyosatni  olib 

borish kerakligini o`rganadilar.  

---

 

113 

Bozor  muvaffaqiyatsizlik  ehtimolidan  tashqari,  bozordagi  ko`zga  ko`rinmas  

kuchlar  ham  muhimdir.  Ko`pgina  bozorda  ushbu  bobda  biz  tilga  olgan  tahminlar 

yaxshi  ish  berdi  va  bozor  samaradorligi  ustida  olib  borilgan  xulosalar  to`g'ri  olib 

borildi.  Shunday  ekan,  biz  iqtisodiyotni    rivojlantirish  ustida  olib  borgan 

tahlillarimizni ishlata olamiz. Keyingi ikkita bobda ko`rib chiqilgan ikkita muhim 

siyosiy masalaga -soliq rivojlantirish sabablari va halqaro savdoga murojat etamiz.