I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Maxbuslarning dilemmasi 

 Maxbuslarning  dilemmasi  bu  –  Politsiya  tomonidan  hibsga  olingan  ikki 

jinoyatchi  haqidagi  hikoyadir.  Keling  ularni  Zokir  va  Ortiq  deb  ataymiz. 

Politsiyada bu ikki jinoyatchi ya’ni Zokir va Ortiqni ro`yxatga olinmagan qurolni, 

ya’ni  miltiqni  ko`tarib  yurganining,  ahamiyatsiz  g`ayri  qonuniy  hatti-harakatida 

hukm chiqarish uchun yetarlicha isbot va dalillar bor.  Politsiya bu ikki jinoyatchi 

birgalikda  bir  bankda  o`g`irlik  sodir  etganini  tahmin  qilmoqda,  biroq  Politsiya, 

ularni  bu  katta  jinoyat  ustida  hukm  qilishga  qiyinchilik  bilan  erishishdi.  Politsiya 

Zokir va Ortiqni alohida xonalarda so`roq qilishdi va Politsiya ularning har biridan 

quyidagi ma’lumotlarni olishdi: 

“Tog`ri  hozir  biz  1  yilga  qamoqqa  tushira  olamiz.  Agarda  siz  bankni 

o`g`irlashga  va  sherigingizni  ham  jalb  qilganingizga  iqror  bo`lsangiz,  biz  sizni 

himoya  qilishimiz  va  siz  ozodlikka  chiqishingiz  mumkin.  Sizning  sherigingiz 

qamoqda  20  yil  bo`ladi.  Biroq  agarda  siz  birga  o`z  jinoyatingizni  amalga 

---

 

293 

oshirganingizni  tan  olsangiz,  biz  sizga  guvoh  bo`lishimiz  shart  emas  va  biz  sud 

jarayoni  qiymatini  oldini  olamiz,  shuningdek,  har  biringiz  8  yildan  qo`shimcha 

jazo olasiz. 

Agarda  Zokir  va  Ortiq,  shavqatsiz  bank  o`g`rilari  ya’ni  ular  o`zlarini 

hukmlarini  o`ylashsa,  siz  ulardan  nima  qilishini  kutasiz?  1-rasm,  ularning 

qarorlarini  ko`rsatadi.  Har  bir  maxbusda  ikki  strategiya  bor:  tan  olish  yoki  jim 

turish. Har bir maxbus uning jinoyatdagi sherigi tomonidan tanlangan strategiya va 

u tanlaydigan strategiyaga bog`liq bo`lgan hukmni oladi. 

 Birinchi  bo`lib,  Zokir  qarorini  ko`rib  chiqamiz.  U  quyidagicha  mulohaza 

qiladi: "Men Ortiqni nima qilmoqchi ekanligini bilmayman. Agar u jim tursa, men 

o`zimning  eng  yaxshi  strategiyamni  tan  olsam,  keyinchalik  men  qamoqxonada  1 

yil  o`tishiga  nisbatan  tezroq  ozodlikka  chiqaman.  Agarda  u  tan  olsa,  mening  eng 

zo`r  strategiyam  tan  olinganda,  keyinchalik  qamoqxonada  20  yil  o`tishiga 

qaraganda,  8  yil  o`tishi  tezroq.  Shuning  uchun,  Ortiqning  nima  qilishidan  qat’iy 

nazar,  men  yaxshisi  tan  olaman”  o`yinlar  nazariyasi  tilida,  bu  strategiya  ustun