Házirgi qaraqalpaq ádebiyatı hám ádebiy process 1-tema: Kirisiw, házirgi qaraqalpaq ádebiyatı pániniń maqseti hám wazıypaları

«Xalqabad»
roman-tetralogiyası tematikalıq jaqtan óz-ara uqsas bolǵan M.Sholoxovtıń 
«Ashılǵan tıń», T.Qayıpbergenovtıń «Sońǵı hújim» romanların qaytalamaydı. Ondaǵı 
jańashıllıq tek qaharmanlar obrazın dóretiwdegi kórkem psixologizmniń ótkirliginde emes, al 
1
Алламбергенов К. Ығбал жағысы. "Әмиўдәрья", 1989,

---

100 
roman jańasha ideyalıq-estetikalıq sıpatı, súwretlenip otırǵan jıllardıń tariyxıy shınlıǵın tereń 
ashıp beriwi, milliy sıpatlarınıń basımlıǵı, qayta qurıw ruwxın tereń sińirgenligi menen pútkilley 
ajıralıp turadı. Romanda jazıwshınıń jámiyettegi siyasiy gúresler haqqında, yaki qaharmanlar 
haqqında unamlı yamasa unamsız poziciyası kórinbeydi. Waqıyalardıń rawajlanıwı menen 
dáwirge tán belgiler, qaharmanlardıń obrazı, olar arasındaǵı qarama-qarsılıqlar kórine baslaydı. 
«Shırashılar» romanında qaharman xarakterin jaratıwda qaharmannıń eske túsiriwleri menen kóz 
aldına elesletiwleri baslı orınǵa shıqsa, «Íǵbal soqpaqları» lirikalıq sıpatlardıń basımlıǵı, 
romantikalıq kóterińkiligi menen ózgeshelenedi. Al "Jamanshıǵanaqtaǵı Aqtuba" romanında 
avtor xarakterler jaratıwda kórkem detal hám dialoglar, poliloglardan sheber paydalanǵan. 
Jazıwshınıń 
"Xalqabad"
romanı dáslep "Ámiwdárya" jurnalında, keyin qayta islenip kitap 
halında baspadan shıqtı. Roman "Shar buzıw" (1978), "Mashaqatlı asırımlar" (1981), "Órdek 
qırǵınnan soń" hám "Atlan shap" (1989) dep atalǵan tórt kitaptan ibarat. Kitapta XX ásirdiń 
eliwinshi jıllarına deyingi waqıyalar súwretlendi.
"Shar buzıw"
kitabında 20-30-jıllardaǵı ullı burılıs dáwirine tiyisli qıyan-keski waqıyalar, 
"Mashaqatlı asırımlar"
da qolǵa kirgizgen jeńisti bekkemlew ushın gúresler, ólip baratırǵan 
jámiyet wákilleriniń sońǵı tal qarmawları, bul jańa joldaǵı adasıwlar, jekke menshiklik sananıń 
jámiyetlik sanaǵa aylanıwın súwretlew jazıwshınıń dıqqat orayında turadı. Úshinshi ham 
tórtinshi kitaplarında dáslepki "romanlardaǵı qaharmanlar, personajlar sanasınıń ósiw 
evolyuciyası, gúresleri, táshwishleri, táǵdirleri zaman táǵdiyri menen baylanısta sáwlelenedi, 
zaman bulardı, bular zamandı rawajlandırıp baradı, atalar estafetasın balaları alıp, ilgerilewin 
dawam etedi. Bul tema dáslep rus jazıwshısı M.Sholoxovtıń "Ashılǵan tıń" romanında 
sáwlelendiriledi. 
Jazıwshı