Hzamatjon RfiHlmqu kompyuter imvistikasi asoslar I иЛК: 519. 711 32. 973 R33

Kontekstga bog'liq bo'lmagan grammatika (Context-free grammar) - matn- dan xoh bo'lgan giammatika, chunki undagi qoidalar universal hisoblanib. ma'lum matnga tayanib tahlil etishga asosian.naydi, balki 11 avvaidan empirik tarzda helgilab olinadi. Hozirda ushou grammatika sun iy programmalash tillari- ga (Pascal, С++, Delphi, HTML) faol tatbiq etilgan shuningdek, tabiiy tillarni formallashtirish jarayonida ham grammatikani bayon qilishning eng optimal usuli hisoblanadi.
Lemmatizafsiya - so'zning dastlabki boshlang'ich formasini (lug'atdagi shak- lini - lemmasini) tashkillashtirish texnikasi bo'lib, bu jarayon o'sha so'zning boshqa so'z-shakllaridan kehb chiqqan holda amalga oshiriladi. Lemmatizatsiya mor­fologik tahlil metodi tarkibiga kiradi, u ikki bosqichni o'z ichiga oladi: 1) dekla­rativ bosqich - bunda muayyan so zning mumkin bo'lgan barcha shakllari (so'z- shakllar) belgilanadi 2) protsedura bosqichi - bunda so'z asos va qo'shimchalarga, ya'ni leksemalarga yoki morfemalarga bo'linadi. 1 emmatizatsiya so'zlarning gram­matik valentligi qaysi affikslar bilan birika olish imkoniyatini ham belgilab bera- di. Masalan. o'zbek tilida so'zlarning lug'atdagi shakli - lemmasi quvidagicha:

• 
  ot so'z turkumi uchun - bosh kelishik birlik shakli;
  
• 
  fe'l so'z turkumi uchun - harakat nomi shakli;
  
• 
  sifat so'z turkumi uchun - oddiy daraja shakli
  

Daftarlarni, daftarlarga. daftarlarning, daftarlardan, daftarlarda ! daftar
Yugurdi, yugurgan, yuguryapti, yugurmoqehi ! yugurmoq
Ko'kimtir, ko'kish, ko'kroq ! ko'k