Хv боб ўзгарувчан ток 92-§. Квазистационар токлар

96-§. Ўзгарувчан ток занжирида ажралувчи қувват
Занжирда ажралиб чиқувчи қуваатнинг оний қиймати ток ва кучланишлар оний қийматларининг купайтмасита тенг [(37.2) формулага таққосланг]:

Ушбу

формуладан фойдаланиб, оний қувват ифодасини
(96.1)
к ўринишга келтириш мумкин.
нинг вақт бўйича ўртача қиймати амалда аҳамиятта эга, уни орқали белгилаймиз. нинг ўртача қиймати нолга тенг бўлгани учун
(96.2)
Шундай қилиб, оний қувват (95.1) ўзининг ўртача қиймати (96.2) атрофида ток частотасидан икки марга ортиқ бўлган 2 частота билан ўзгариб туради (207-расм).
Агар занжирдан ўтаётган ток ҳеч қандай механикавий иш бажармаса, ўртача қувват (96.2) актив қаршиликда иссиқлик шаклида ажралиб чиқади. (95.1) формулага кўра
(96.3)
нинг бу қийматини (96.2 формулага қўйиб, эканини ҳисобга олсак [(95.2) формулага қ.], қуйидагини ҳосил қиламиз:
(96.4)
Кучи
(96.5)
га тенг бўлган ўзгармас ток ҳам шундай қувватга эришади.
(96.5) катталик ток кучининг ҳақиқий (ёки эффектив) қиймати дейилади. Кучланиш учун ҳам худди шундай
(96.6)
катталик кучланишнинг ҳақиқий қиймати дейилади.
(96.2) формулани кучланиш ва токнинг хакикий қийматидан фойдаланиб қуйидаги кўринишга келтириш мумкин:
(96.7)
Қувват ифодасига кирган сояр кўпайтувчини қувват коэффициети дейилади. Агар реактив қаршилик нолга тенг бўлса (одатда, бўлганда шундай булади). у ҳолда (96.3) га биноан ва бўлади. Занжир факат реактив каршиликка эга булсо, бўлади, шунинг учун занжирда ажралиб чиқадиган ўртача қувват ҳам нолга тенг бўлади. Бу ҳолда токнинг бир чорак даврида энергня занжирга ташқи тармоқдан келадн, кейинги чорак даврида эса орқага қайтади оний қувват частота билан ўзгаради). Шундай қилиб, бўлганда ток кучининг ҳар қандай қийматида ҳам нолдан фарқли ўртача қувватга эришиб бўлмайди. Техникада сосф ни мумкин қадар каттароқ бўлишига ҳаракат қилинади. соsф кичик бўлса, зарур бўлган қувватга эришиш учун занжирлан кучли ток утказиш керак бўлади. Лекин бунда ток келтирувчи симларда исроф купаядн ва шу сабабли симларнинг кундаланг кесимини орттиришга тўғри келади.