Huquqshunoslik

Davlatning vujudga kelishi

Davlat o‘zining tashkil etilishi, maqsad va vazifalari bo‘yicha ibtidoiy jamiyatdagi oqsoqollar, urug‘ va qabila boshliqlari hamda diniy hokimiyat sohiblariga tegishli bo‘lgan ijtimoiy hokimiyatdan ajralib turadigan belgilari- ga ega. Bular:

• 
  davlat paydo bo‘lgan jamiyatda fuqarolar davlat chegaralari doirasida ma’lum hududga birlashadilar. Davlat ilk jamiyatdan hududiy tashkil topishi bilan farq qilardi. Hududiy tuzilishning birinchi bosqichi shahar edi. Shahar odamlarni qarindoshlik asosida emas, balki ma’lum hududga ko‘ra birlashtirgan. Davlat jamiyatini boshqarish uchun jilovni o‘z qo‘liga olish bilan xarakter- lanadi. Davlat jamiyatda urug‘lar, xalqlar, millatlar, sinf- lar o‘rtasida mavjud bo‘lgan ijtimoiy tengsizlikni murosaga keltirish, jamiyatni yagona tuzum sifatida saqlab idora qilish uchun xizmat qilish vositasi sifatida vujudga kelgan;
  
• 
  o‘ziga xos ommaviy hokimiyat — davlat hokimiya-
  

tining paydo bo‘lishi, ya’ni maxsus bilim va mahoratga ega bo‘lgan boshqaruvchilar qatlami yuzaga keladi. Davlat apparati dastlabki bosqichlardayoq keng tarmoqli murakkab tizimga ega edi. U o‘zini saqlash va faoliyat ko‘rsatish uchun ma’lum manbalarga muhtojlik sezgan. Bunday manbalar soliqlar, yig‘imlar va boshqa tushum- lar edi. Davlat asosida tug‘ilgan har qanday jamiyat samarali boshqarishga muhtoj bo‘lib, uning keyingi rivojlanishi shunday boshqarishni izlash bilan bog‘liqdir.

²⁰ Huquqshunoslik

Davlat o‘z vazifalarini bajarish uchun odamlarning alohida qatlami — davlat apparatiga ega bo‘lgan. Bu muayyan hokimiyatga ega bo‘lgan, ya’ni zaruriyat tug‘il- ganda majburlash, zo‘ravonlik yordamida aholining boshqa tabaqalarini o‘z erkiga bo‘ysundirish, u yoki bu manfaatlarni ta’minlovchi kishilar guruhi bo‘lgan. Buning uchun o‘ziga xos davlat institutlari — sudlar, turmalar, politsiya, armiya paydo bo‘lgan. Ular maj- burlashga moslashtirilgan organlar edi;

•