Huquqshunoslik

Nikoh erkak va ayol o‘rtasida tuzilgan ixtiyoriy bitim bo‘lib, FHDYo da — fuqarolik holati dalolatno- malarini qayd etish organi orqali rasmiylashtiriladi. Nikoh yoshiga yetish, turmush qurish uchun unga har tomonlama tayyor bo‘lish, yaxshi kasbni egallash, er- xotin oldida turgan burchlarini tushuntirish ota-ona- ning vazifasidir.

Erkak va ayol o‘rtasidagi munosabatni, albatta, ras- miylashtirish shart. Chunki ikki shaxs rasmiylashtirilma- gan nikohiy munosabatda yashasalar, ular o‘rtasidagi mulkiy va shaxsiy munosabatlar qonuniy tarzda tartibga solinmaydi. Masalan, ajrim, nafaqa olish, vorislik hu- quqi, turar joy, farzandlarga bo‘lgan muammolar faqat qonun orqali hal qilinadi.

Qonun nikohdan o‘tishning majburiy shartlari va tartiblariga rioya etilishini talab qiladi.

Nikohdan o‘tishning birinchi sharti — nikohlashishga kelishganlarning o‘zaro ixtiyoriy roziligi. Ikkinchidan, qo- nun uchun bo‘lajak kelin-kuyovning nikoh yoshiga yet-

VI b o b. Oila huquqi asoslari

107

gan-yetmaganligi muhimdir. Ayollar uchun 17, erkaklar uchun 18 yosh nikoh yoshi deb belgilangan. Uzrli sabablar bo‘lganida, alohida hollarda nikoh yoshi bir yilga ka- maytirilishi mumkin. Uchinchidan, agar tomonlarning biri boshqa nikohda turgan bo‘lsa, nasl-nasabi shajarasi bo‘yicha to‘g‘ri tutashgan qarindoshlar o‘rtasida, tutash- gan va o‘gay aka-ukalar bilan opa-singillar o‘rtasida, shu- ningdek, farzandlikka olinganlar o‘rtasida nikoh tuzish mumkin emas. To‘ rtinchidan, nikohlanuvchi shaxslarning loaqal bittasi ruhiy kasal yoki aqli zaif bo‘lsa va sud tomonidan muomalaga layoqatsiz deb topilgan bo‘lsa, nikoh tuzish mumkin emas.

Nikohni qayd qilishning muayyan tartibi ham bor. Bu tartibga ko‘ra bo‘lajak er bilan xotin nikohdan o‘tishdan oldin ariza berib, nikohni qayd etish organlari xodimlaridan nikohdan o‘tish shartlari va tartibi bilan, er-xotinning hamda ota-onalarning huquq va burchlari bilan tanishadilar. So‘ngra nikohni qayd qilish kuni belgilanadi. Kamida bir oy o‘tgach nikoh qayd qilinadi. O‘zbekiston Respublikasi Oila Kodeksining 17-moddasi- da nikohlanuvchi shaxslarni tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish, shuningdek, tibbiy-irsiy hamda oilani rejalashtirish masalalari bo‘yicha maslahat berish nikohlanuvchi shaxslarning roziligi bilan davlat sog‘liqni saqlash tizimi muassasalari tomonidan amalga oshiriladi.