Huquqshunoslik

VI b o b

OILA HUQUQI ASOSLARI

105

Oila huquqi tushunchasi, maqsadi, vazifasi

Ma’lumki ibtidoiy jamoa tuzumidan boshlab nikoh munosabatlari mavjud. Ilk davrda odamlar bilar-bilmas er-xotin, ota-ona, farzand tuyg‘ularini his qilib, bir-birlari orasida burchlarini ham bajarar edilar. Avvalo, bu muno- sabatlar «guruh nikoh», keyinchalik «juft nikoh» deb atal- di. Jamiyatda inson ongi rivoj topgan sari nikoh muno- sabatlarida ham o‘zgarishlar yuzaga keldi. Jamiyatdagi urug‘chilik davri — onalik davridan patriarxat — otalik davriga o‘ta boshladi. Bu davrga kelib erkaklarda o‘z xoti- niga, ulardan tug‘ilgan farzandlarga, topilgan daromadiga o‘zi ega bo‘lish tuyg‘usi vujudga keldi. Bu davr siviliza- tsiya deb atalib, yakka nikoh — monogamiyaning kelib chiqishiga asos soladi. Shunday qilib, nikoh munosaba- tidagi o‘zgarishlar oilada ham ulkan o‘zgarish tug‘dirdi.

Urug‘chilik davrida ham, bugun ham oilaviy muno- sabatdagilarning asosiy maqsadi bir-birlariga yordam berish, tarbiyalash, g‘amxo‘rlik qilish xususiyatlari bilan bog‘liq bo‘lib, bu tashkilotda eng yaqin insonlar birlash- di. Ma’lumki, kishi oilada rivojlanadi, kamol topadi. Mustaqil respublikamiz kelajagiga o‘z hissasini qo‘sha- digan shaxs eng avvalo oilada tarbiyalanadi. Oila, nikoh- dagilarning o‘rtasida ahillik bo‘lsagina, mustahkam bo‘la oladi. Shuning uchun nikoh nima, qanday tuziladi, oila nima, jamiyatimizda uning o‘rnini o‘rganish muhim ahamiyat kasb etadi.

Oila bu ota-ona, er-xotin, farzandlar va qarindosh- urug‘lardan tuzilgan uyushma bo‘lib, oila a’zolari o‘rtasida mulkiy va shaxsiy huquq, majburiyatlarni vu- judga keltiradi. Oila davlat himoyasidadir.

¹⁰⁶ Huquqshunoslik

Oilaning davlatimizning kelajagidagi o‘rniga keng ba- ho berib, asosiy qonun — Konstitutsiyaning «Jamiyat va shaxs» bobida oila jamiyatning asosiy bo‘g‘ini ekanligi, u davlat muhofazasida bo‘lish huquqiga ega ekanligi tas- diqlangan.

Oila munosabatlari «O‘zbekiston Respublikasi Oila Kodeksi» bilan tartibga solinadi. Bu munosabatlar nikoh, er-xotin, ota-ona, farzandlar, oilaning boshqa a’zolari o‘rtasidagi munosabatlardir.

Oila qonunlarining asosiy vazifalari oilani mus- tahkamlashdan, oilaviy munosabatlarni o‘zaro muhab- bat, ishonch va hurmat, hamjihatlik, bir-biriga yordam berish hamda oila oldida uning barcha a’zolarining mas’ullikni his etishi biron-bir shaxsning oila masala- lariga o‘zboshimchalik bilan aralashishiga yo‘l qo‘ymas- lik, oila a’zolari o‘z huquqlarini to‘sqinliksiz amalga oshirishi hamda bu huquqlarning himoya qilinishidan iboratdir.