Huquqni muhofaza qilish organlari

UMUMIY NAZORATNI AMALGA OSHIRISHDAGI
PROKUROR HUQUQLARI.
(mavzu rejasi)

1. 
   Umumiy nazorat tushunchasi.
   
2. 
   Umumiy nazoratni amalgam oshirishda prokuror huquqlari.
   
3. 
   Qonun buzilganda bajariladiganqonuniy harakatlar.
   
4. 
   Qaror…
   
5. 
   Tavsiyanoma…
   
6. 
   Ogohlantirish xati.
   

1.Qaror:-jinoiy ish qo’zg’atish to’g’risida, intizomiy yoki ma’muriy qoida buzilganligi bo’yicha ish qo’zg’atish to’g’risidagi hujjat.
2 Tavsiyanoma – qonun bir necha bor buzilishi oqibatida uning kelib chiqishiga sabablar shart- sharoitlar, ularni oldini olish bartaraf etish yuzasidan takliflar beruvchi prokurorning yozma hujjatlari.
2. Ogohlantirish xati- bu yozma ravishdagi yuridik hujjatdir. Agar shaxs bundan buyon qonun buzilishlariga yo’l qo’yadigan bo’lsa u ma’muriy yoki jinoiy javobgarlikka tortish to’g’risida ogohlantirib qo’yiladi.
Prokuratura organlarining eng muhim vazifalari.

1. 
   Jazolarni muqarrarligini ta’minlash. Bororta ham jinoyat ochilmay qolmasligi jinoiy ish qilgan shaxs qonun bilan belgilangan tartibda javobgarlikka tortish.
   
2. 
   sud ishlarijarayonida inson huquqlarini ba erkinliklarini qonunchilikni ta’minlash.sudning qarorisiz prokuror roziligisiz hech kim qonunga xilof ravishda jinoiy javobgarlikka yoki qamoqqa olinishi mumkin emas.
   
3. 
   Ayblov ishlari bo’yicha ayblanuvchi, oqlovchi javobgarlikni yumshatuvchi og’irlashtiruvchi holatlar bo’yicha har tomonlama va holisona ishni tahlil qilish.
   
4. 
   jinoyat sodir qilish sabablari va jinoyat qilish uchun shart- sharoitlar yaratib berilgan sharoitlarni aniqlash jinoyatni oldini olish choralarini ko’rish.
   

Ushlab turilganlar daslabki tarzda qamalganlar yashayotgan joylarda sud tomonidan tayyorlangan jazo choralarini ijro etishda qonun ijrosini nazorat qilishni ta’minlash prokuratura organlarining asosiy vazifasidir.
Prokuratura organlari nazorat qilishdan tashqari boshqa vazifalarni ham bajaradilar.

1. 
   sudlarda jismoniy ish ko’rilayotgan paytda qaralovchi sifatida qatnashish sudlarda fuqarolik ishlari xo’jalik ishlari korilayotganda ishtirok etish, sud hujjatlari qonuniga mos kelmasa, ular yuzasidan nazorat norozilik bildirish.
   
2. 
   jismoniy ishlarni tekshirish jismoniy ish sodir qilingam shaxslarni jismoniy javobgarlikka tortish. Qonunlarni takomillashtirish va targ’ib etishda qatnashish.
   

Umumiy nazoratni amalga oshirish

Prokuror umumiy nazoratni amalgam oshirar ekan, quyidagi huquqlarga ega.

• 
  qarorlar, farmoishlar,yo’riqnomalar boshqa hujjat va materiallarni tekshirish uchun ularni talab qilib olish, qonuniylik hulosani va uni ta’minlash tadbirlari haqida axborotni olish.
  
• 
  O’z nazorati ostidagi, hamda o’ziga tegishli korxonalar, tashkilotlarda tekshiruvlar o’tkazish, tekshiruvlar o’tkazish uchun mutaxasislar ajratilishi, idoraviy va idoradan tashqari ekspertizalar o’tkazilishini davlat organlari va harbiy qismlarni rahbarlari va mansabdor shaxslardan talab qilish.
  
• 
  Qonun buzilganda mansabdor shaxslar va fuqarolarni chaqirtirib ulardan og’zaki va yozma tushintirish xatlari olish . Bu harakatlar prokuratura umumiy nazoratini amlga oshirishga asos bo’ladi.
  

Qonun buzilganligi aniqlanganda prokuror va uning o’rinbosarlari quyidagi ishlarni bajarishga haqlidir.

• 
  belgilangan tartibda jinoiy ish qo’zg’atish, intizomiy ishlar va ma’muriy tartibda qonun buzilishlari bo’yicha ish qo’zg’atish.
  
• 
  Vazirliklar, davlat qo’mitalari va idoralari, korxonalar, tashkilotlar, hokimiyatlar, harbiy qismlar, mansabdor shaxslarning qarorlari va hatti-harakatlari yuzasidan norozilik bildirish.
  
• 
  Qonun buzilganligi aniq ko’rinib turgan hollarda uni oldini olish,bartaraf qilish bo’yicha ko’rsatmalar berish.
  
• 
  Qonunni buzish mumkin emasligi to’g’risida mansabdor shaxs va fuqarolarni yozma ravishda ogohlantirish.
  
• 
  Qonun buzilganligini bartaraf etish, qonun buzilishiga sabab bo’lgan shart-sharoitlarni tugatish to’g’risida davlat organlari, jamoat birlashmalari va mansabdor shaxslarga tafsiyanoma yuborish.
  
• 
  Fuqarolarning, jamiyat va davlatning huquqlarini va qonun bilan muhofaza etiladigan manfaatlarini himoya qilish to’g’risida sudlarga va xo’jalik sudlariga murojat etish.
  
• 
  Davlat organlari va jamoat birlashmalarining normativ hujjatlari konstitutsiyaga mos bo’lmagan holda konstitutsiyaviy sudga murojat qilish harakatlari amalga oshiriladi.
  

Prokuratura va uning organlari

O’zbekiston Respublikasi 1992-yil 9-dekabr Prokuratura to’g’risidagi qonun.

O’zbekiston Respublikasida qonunlarni ijrosi ustidan prokuratura nazorati.
O’zbekiston Respublikasi bosh prokurori va unga bo’y sunuvchi prokurorlar barcha vazirliklar, qo’mitalari, idoralar, davlat nazorat idoralari. Hokimiyatlar, kimga bo’y sunishdan, qarashliligidan, kimning tasarrufida bo’lishidan va mulkchilik shaklidan qat’iy nazar, korxonalar-tashkilotlar, harbiy qismlar, jamoat birlashmalari, mansabdor shaxslar; fuqarolar qonunlarni aniq va bir xilda ijro etishlari ustidan nazoratni amalgam oshiradilar.

Prokurorlik nazoratini maqsadi va vazifalari.

Prakuratura idoralarining maqsad va vazifalari: O’zbekiston Respublikasi konstitutsiyasida mustahkamlangan inson va fuqarolarning ijtimoiy, iqtisodiy siyosiy, shaxsiy huquqlari va erkinliklari, davlat mustaqilligini, ijtimoiy davlat tuzilishini, siyosiy va iqtisodiy, tizimlarni, milliy guruhlar va hududiy tuzilmalarni huquqlarini g’ayriqonuniy tajovuzlardan muhofaza qilishni ta’minlashga qaratilgan.

Prokuratura faoliyatini asosiy yo’nalishlari.

1. 
   Inson va fuqarolarni ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, shaxsiy huquqlari va erkinliklarini muxofaza qilishga qaratilgan qonunlarning aniq va bir xilda ijro etilishi ustidan nazorat olib boorish.
   
2. 
   Barcha idoralar, korxona, tashkilotlar, mansabdor shaxslar, fuqarolar tomonidan qonunlarni ijro etilishini nazorat qilish.
   
3. 
   jinoyatchilikka qarshi kurashuvchi idoralarning qonunlarini ijro etishlarini nazorat qilish va ularning qonunlarini qo’llashga doir faoliyatini barqarorlashtirish.
   
4. 
   Sudlarda jinoiy ishlar ko’rib chiqishda davlat ayblovini qo’llab quvatlash, sudlarda fuqarolik ishlarini ma’muriy huquqbuzarliklar to’g’risidagi ishlarini,xo’jalik nizolarini qarab chiqishda ishtirok etish, qonunlarga zid bo’lmagan sud hujjatlariga protest yozib berish.
   
5. 
   Ushlanganlarni, saqlash daslabki qoloq, sud tayinlagan jazo va majburiy xarakterdagi boshqa choralarni o’tish joylarda qonunlarni bajarilishi ustidan nazorat qilish.
   
6. 
   Jinoyat yuzasidan tergov olib boorish, jinoyat etgan shaxslarni jinoiy javobgarlikka tortish.
   
7. 
   Qonunchilikni takomillashtirishi va qonunlarni targ’ib qilishda qatnashish.
   

Prakratura idoralarining tizimi.

O’zbekiston Respublikasi prakuratura idoralarining tizimi:

O’zbekiston Respublikasi prakuraturasi, Qaraqalpog’iston respublikasi prakuraturasi, viloyat, Toshkent shahri, shaharlar va tumanlar va boshqa hududiy prakuraturalardan iborat.
O’zbekiston Respublikasi prakuraturasi idoralari tizimiga:
Transport, harbiy tabiat muhofazasi, va boshqa iqtisoslashtirilgan prakuraturalar kiradi.