Hujayra yadrosi, tuzilishi, vazifalari

Mikrofilamentlar tuzilishi, vazifasi, kimyoviy tarkibi.

Mikrofilamentlar. Nozik, qalinligi 7 nm bo‘lgan oqsil iplari. Bular barcha hujayralarning turli qismlarida uchraydi. O‘simlik va hayvon hujayrasida uchraydi. Mikrofilamentlar ayniqsa hujayra sitoplazmasining kortikal qatlamida qismida ko‘p uchraydi. Mikrofilamentlarning iplari to‘p-to‘p bo‘lib, sitoplazmada turli tomonga yo‘nalgan bo‘lib, hujayrani to‘ldirib turadi. Aniqlanishicha mikrofilamentning kimyoviy tarkibi aktinin va boshqa oqsillardan iborat. α-aktinin mikrofilament to‘plari plazmatik membranaga yaqinlashgan joyida joylashadi, shuningdek α-aktinin mikrofilament to‘plari orasida ham borligi aniqlangan. Mikrofilamentlarning asosiy vazifasi hujayraning harakat shakllarini saqlash.

54. 
    Mikronaychalar tuzilishi, vazifasi, kimyoviy tarkibi.
    

Mikronaychalar. Sitoplazmaning murakkab strukturasi bo‘lib, asosan tubulin oqsilidan iborat, membranaga ega emas. Mikronaychalar o‘ziga xos tuzilishga ega bo‘lib, morfologik tuzilishi bilan boshqa hujayra komponentlaridan farq qiladi. Mikronaychalar eukariot organizm hujayralarining barchasida uchraydi, prokariot organizm hujayralarida uchramaydi. Turli manbalarning turli hujayralarida mikronaychalar bir xil morfologiyaga, bir xil kimyoviy tarkibga ega va bir xil vazifani bajaradi. Mikronaychalar mitoz jarayonida to‘planib bo‘linish dukini hosil qiladi. Ayrim sitoplazma organoidlari – sentriola, bazal tanachalar tarkibiga kiradi. Shuningdek mikronaychalar xivchin va kiprkchalarning asosiy struktur birligi hisoblanadi. Mikronaychalarning strukturasi to‘g‘ri, shoxlanmagan, uzun, ichki qismi bo‘sh, silindrsimon tuzilishga ega.

55. 
    Hujayra patologiyasi
    

Barcha tirik organizm hujayralari, u bir hujayralimi ko‘p hujayralimi doimo turli omillar ta’sirida bo‘lib, bu omillar hujayraga ta’sir etib, uning strukturasini, funksional jihatdan o‘zgartirish, hayot jarayonlariga ta’sir etishi mumkin. Bu holat hujayrada o‘zgarishlarni yuzaga keltiradi, bunga hujayra patologiyai deyiladi. Bir hujayrali organizmlarda hujayraning biror ichki qismida o‘zgarish yuzaga kelsa, shu organizmning halokatiga sabab bo‘ladi. Ko‘p hujayrali organizmlarda biror sababga ko‘ra bir guruh hujayralarda o‘zgarish yuzaga keladi. Bu esa butun organizmda boshqa hujayralarning hatto butun organizmning funksional jihatdan o‘zgarishiga, bir qator hujayra va to‘qimalarning o‘zgarishiga sabab bo‘ladi.

56.