Hujayra yadrosi, tuzilishi, vazifalari

Xromatin, xromonema, xromatid to’g’risida tushuncha

1. 
   Yadroni bo‘yovchi moddalar bilan bo‘yalganda, yadroning ichida quyuq modda borligi aniqlanadi. Bu yadroning ichidagi quyuq bo‘yaladigan modda xromatin moddasi bo‘lib, yaxshi bo‘yalgani uchun unga xromatin deb nom berilgan (Bu nom 1880-yilda Fleming tomonidan berilgan). Xromatida – xromosomani tashkil etadigan ikki ipning biri. Xromonema - bu DNK molekulasi zich joylashgan xromosoma tanasi.
   

47. 
    Xromatindan xromosomaning shakllanishi to’g’risidagi gipotezalar.
    

Polinem gipoteza. Bu gipoteza polinem (ko‘p ipli, ko‘p elementli) gipoteza deyiladi. Bu gipoteza 20-30 yillarda yadroni va xromosomalarni yorug‘lik mikroskoplarida o‘rganganda ilgari surilgan. Polinem gipoteza bo‘yicha, agar xromosoma tanasiga biror bir ta’sirot ta’sir etsa, u holda telofaza xromosomasining tanasi 4 ta xromonem iplaridan iborat ekanligi aniqlangan. Xromosoma tanasining tuzilishi bo‘yicha unenem gipoteza. Genetiklar polinem gipotezani tanqid qilishgan. Buning sababi shundaki, agar xromosoma tanasi 4 ta xromatiddan iborat bo‘lsa, u holda ularning har birida har xil genlar bo‘lishi kerak. Bu DNK ning yarim konservativ sxema bo‘yicha sintezlanishiga, Mendel qonunlariga to‘g‘ri kelmaydi.

48. 
    Ikkilamchi bog’lamli xromosomning vazifasi.
    

Ayrim xromosomalarda ikkilamchi bog‘lam bo‘ladi. Ikkilamchi bog‘lam ko‘pincha xromosomaning distal qismiga yaqin joylashadi va mayda qismni hosil qiladi, bunga yo‘ldosh deyiladi. Ikkilamchi bog‘lam bo‘lgan xromosoma yadrocha hosil qiluvchi xromosoma deyiladi. Aynan xromosomaning shu qismida interfazada yadrocha hosil bo‘ladi. Shuningdek xromosomaning shu qismida r-RNKni hosil bo‘lishiga javobgar DNK ham joylashadi.

49. 
    Politen xromosomalarning hosil bo’lishi.
    

Endoreproduksiyaning bir ko'rinishi politeniya hodisasidir. Politeniyada Ssintez- davrdagi DNK replikatsiyasida xromosomalar despiralizatsiya holida qolib bir-biridan ajralmaydi va kondensatsiyalanmaydi. Shu holatda ular yana keyingi replikatsiya sikliga o'tadilar yana ikki hissa oshadilar va yana ajralmaydilar. Natijada, ko'p ipli politen xromosoma hosil bo’ladi. Politen xromosomalar tuzilishi jihatidan ham farq qiladilar. Ular uzunligi bo'ylab bir xilda tuzilmagan: disklar, diskaro qismlar va puflardan (shishlardan) tuzilgan.

50.