Hujayra va gen ingenerligi

2. Plazmida va fag DNK molekulasini E. coli hujayrasiga kiritish
Gram manfiy bakteriyalar hujayra qobig`ining tuzilishi. 1884–yilda K.Gram tomonidan bakteriya hujayralarining bo’yalishi asosida o’zaro farqlnishi usulini ishlab chiqilgan va hozirgi vaqtgacha bu usuldan bakteriyalar taksonomiyasi yo’nalishida foydalaniladi. Bunda preparat oynasida bakteriyalar surtmasi kristall holatdagi binafsha rang maxsus bo’yoq bilan bo’yaladi va keyin yod eritmasi bilan ishlov beriladi. Yod kristall holatdagi binafsha rang reagent bilan suvda erimaydigan kompleks birikma hosil qiladi. Keyin esa–preparat spirt yoki atseton bilan ishlov beriladi. Bu hoatda Gram manfiy bakteriyalar rangsizlanadi, Gramm musbat bakteriyalar to’q tusli ko’k rangga kiradi. 1960–yilda bu hodisa bakteriyalar hujayra devorining o’zaro farqlanishi bilan bog`liqligi aniqlangan.
Gram manfiy E. coli hujayra devori qo’sh qavatli fosfolipid molekulalaridan tashkil topgan plazmatik membrana bilan o’ralgan (1–rasm), bu membranada har ikkala tomonga chiqib turuvchi–integral oqsillar joylashadi. Periferik oqsillar esa–membrananing yuzasi bo’ylab joylashadi. Hujayra sitoplazmasi plazmatik membrana bilan o’rab olingan bo’lib, protoplast deb nomlanadi.


Rasm. E. coli hujayrasi qobig`ining tuzilishi sxemasi. Bu yerda: a–ko’ndalang kesimi; b–uch o’lchamli kesimining ko’rinishi; 1–lipid qavati; 2–qutblangan holatdagi bosh qismi; 3– gidrofob xususiyatga ega bo’lgan moy kislotalar qismi; 4–molekulaning lipidlardan tashkil topgan qismi; 5–uning oqsildan tashkil topgan qismini ifodalaydi.
E-coli hujayrasida protoplast tashqi tomondan peptidoglikan tarkibli qobiq bilan o’rab olingan (1–rasm). Peptidoglikanlar–bu mutloqo prokariotlar hujayralarida sintezlanuvchi, o’ziga xos tarkib va strukturaga ega bo’lgan geteropolimer moddalar hisoblanadi. Ushbu makromolekulalarning monomerlari ikkita atsetillangan aminoqandlar–ya`ni, asosan N-atsetilglyukozamin va N-atsetilmuram kislotadan tashkil topgan. N-atsetilglyukozamin va N-atsetilmuram kislota qoldiqlari o’zaro kesishuvchi holatda, β-1-4-glikozid bog` xosil qilishi orqali glikan zanjirini yuzaga keltiradi (2-rasm).