Hujayra haqida ta’limot s itologiya

Bazal plazmatik membrananing maxsus tuzilmalari. Ko`pchilik epiteliy hujayralarning bazal plazmatik membranasi tekis. Lekin suv va ionlarning transportida ishtirok etuvchi hujayralarning bazal plazmatik membranalari tekis bo`lman, ko`pgina burmalar hosil qiladi. Burmalarning kattaligi bir-biridan farq qiladi. Masalan, ko`zning oldingi kamerasi hujayralari, miyaning xorioidal chigali hujayralaridagi burmalar son jihatidan kam va yuza joylashgan bo`ladi. Lekin buyrak nefronining proksimal, distal qismlaridagi, bezlarning so`lak chiqaruv naylaridagi hujayralar natriy ionini kontsentratsiyasi yuqori bo`lgan muhitga haydagani uchun bazal plazmatik membrana burmasi kuchli rivojlangan. Bazal plazmatik membrana burmasi orasida yirik mitoxondriyalar bor. Bioximiyaviy va sitoximiyaviy tadqiqotlar natijasida ionlarning aktiv transportida (harakatida) ishtirok etuvchi natriy va kaliy bilan aktivlanuvchi adenozintrifosfatazaning Na+ - K ATF-aza) bazal plazmatik membranada joylashishi aniqlandi.

9-rasm. A. - Tegishli birikishning elektron mikroskopik tuzilishi (sxema). B. V- tirqishli birikishning o`ta kattalashtirilgandagi ko`rinishi (hujayralararo bo`shliq lantan gidroksid bilan to`ldirilgan), B-yon ko`rinishi, V - ust tomondan ko`rinishi.

1 - hujayralararo bo’shliq; 2-tirqishli birikish; 3-silindr shaklidagi tuzilmalar- konnek- sonlarning markazidagi naysimon tuzilmalar teshigi (A. Xem, D. Kormakdan, 1982).
Ferment sistemasining mitoxondriyalar bilan yaqin joylashishiga qarab, bu ikki sistemani morfologik jihatdan plazmolemmomitoxondrial nasos deb atasa ham bo`ladi.

Bazal plazmatik membranada «gemidesmosomalar» (yarim desmosomalar) ham uchraydi. Ular yordamida epiteliy hujayralari bazal membrana (plastinka) bilan birlashadi. Yarim desmosomalar desmosomalarning yarmini eslatib bir hujayra sitoplazmasining bo`rtmasidan va shu bo`rtma sohasida joylashgan disksimon tuzilmadan iborat.