Христианлик дини

Протестант оқими

• Лютер томонидан тузилган реформация бош тамойиллари 95 тезис шаклида ёзилган. Бу тезислар Виттенбергнинг насрий черкови шимолий эшикларига ёзиб қўйилган.
• Тезисга кўра, Исо пайғамбар “Тавба қилинг, чунки самовий шоҳлик яқинлашиб қолди”, деб жар солганида имон келтирганларнинг ҳаёти тўхтовсиз тавба-тазаррудан иборат бўлиши керак.
• Тавба руҳоний олдида амалга оширилмайди, Худо олдида қилинади.

Протестант оқимининг ўзига хос жиҳатлари

• Папа Худо томонидан белгиланган жазони бекор қила олмайди. Папа ҳам бошқалар қатори гуноҳкор бўлади. Папанинг ҳукмронлигисиз ҳам Худонинг марҳаматига эришиш мумкин. Черкоанинг ҳақиқий хазинаси Инжил ва Худонинг марҳаматидир.
• Ҳақиқий христиан Исога эргашиш истаги билан ёнмоғи зарур.
• 1517 йил 31 октябрда тезислар жамоатчилик ҳукмига ҳавола қилинади, бу кун протестантлар байрами бўлиб қолади.

Калвинизм

• Асосчиси Жан Калвин. 1536 йилда “Христиан динидаги кўрсатмалар” деган асари орқали калвинизм таълимотига асос солган.
• Таълимотда Инжил эмас, Таврот муқаддас саналади.
• Калвин Абсолют тақдир ҳақидаги таълимотни ишлаб чиқади.
• Таълимотга кўра, одамлар 2 тоифага бўлинади:

Калвинизм

• Худо томонидан мағфират қилинганлар
• Худо томонидан жазога маҳкум этилганлар.
• Ҳеч ким тақдирни ўзгартира олмайди.
• Исо ҳам одамларнинг гуноҳлари учун азобга маҳкум этилган.
• Калвинистлар шотландия, Голландия, Шимолий Германия, Франция, Англияда кенг тарқалган.

Пресвитерианлар

• Калвинистик черковдан келиб чиққан. 1592 йили Шотландия парламенти бу таълимотни асосий мафкура деб ҳисоблаш ҳақида қарор қабул қилган. Жамоага унинг аъзолари томонидан сайланган пресвитер раҳбарлик қилади. Жамоалар маҳаллий ва давлат иттифоқларига бирлашадилар.
• Диний маросим оятларни куйлашдан иборат.фақат дам олиш кунлари байрам деб қабул қилинган.