Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

6 -§ .  Kombatantlarning  maqomi
Harbiy asirlar m aqom i qurolli  m ojarolam ing kom batantlar deb ataluv- 
chi qonuniy  ishtirokchilariga beriladi.  Ilgari  bu  toifaga faqatgina  m u n ta- 
zam   arm iyalarning jangovar tarkibi  m ansub  bo'lgan.  H ozir  k o m b a ta n t­
lar  doirasi  an ch a  kengaygan  b o 'lib ,  unga  quyidagi  tarkiblarga  m ansub 
shaxslar  kiradi:
1)  m untazam   qurolli  kuchlar;
2)  politsiya  kuchlari;
3)  qarshilik  harakatlari;
4)  sanab  o'tilg an   kuchlar tarkibiga  kiruvchi  harbiy  va  ko'ngilli  otry- 
adlar  a ’zolari.
K om batantlarga,  shuningdek,  q o 'sh in lar  ixtiyoriga  berilgan  fuqaro 
ko'm akchi  kuchlari  tarkibiga  kiruvchi  shaxslar,  shu  ju m la d an   qu y id a­
gilar  ham   kiradi:
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1)  prokurorlar;
2)  sudyalar;
3)  ru honiylar  va  boshqalar.
Q urolli kuchlar tarkibidagi shaxs ayg‘oqchilik bilan shug'ullanayotgan 
paytda  q o ‘lga  olingan  hollarda  harbiy  asirlik  m aqom iga  d a’vo  qila  o l­
m aydi.  B unday  shaxs  harbiy  tribunalda  sud  qilinadi.
Yollanma jinoyatchilar
 kom batant  m aqom iga  ega  bo'lm aydi  va  h a r­
biy  asirlar  uchun  m o'ljallangan  rejim  ularga  nisbatan  joriy  etilm aydi. 
Y ollanm a  jin oyatchi  qurolli  m ojaroda  foydalanish  uchun  yollangan  va 
am alda  m oddiy  foyda  olish  m aqsadida  harbiy  harakatlarda  ishtirok  e ta ­
digan  shaxsdir.  U  nizolashayotgan  m am lakat  fuqarosi  bo'lm asligi  va 
shu  m am lakat  hududida  doim iy  yashab  turm asligi  shart,  nizolashayot­
gan  m am lakat  qurolli  kuchlari  tarkibiga  kirm aydi.
M ojaroda  m oddiy  m anfaatdorlik  em as,  balki  boshqa  m aqsadlarda 
(siyosiy ham m aslaklik,  m afkuraning, dinning um um iyligi  nuqtayi  nazari­
dan)  ishtirok  etadigan  shaxslar  yollanm a jin o y atch ilard an   farq  qiladi.
Y ollanm a  jinoyatchilik  kichikroq  va  endi  rivojlanayotgan  davlatlar 
u ch u n  jiddiy  xavf soladi.  B M T   Bosh Assam bleyasi  1989-yilda Y ollanm a 
jinoyatchilam i  yollash,  u lardan  foydalanish,  moliyaviy  ta ’m inlash  va 
o 'qitishga  qarshi  kurash  to 'g 'risid a   konvensiya  qabul  qilgan.  K onvensi­
yada  yollanm a jinoyatchilik  barcha  davlatlar  m anfaatlariga  daxl  qiladi­
gan jidd iy jinoyat  sifatida  tan   olingan  va b arch a  ishtirokchilar zim m asi­
ga  aybdorlam i  sud  qilish  yoki  topshirish  m a s’uliyati  yuklangan.  Ayrim 
jinoyat  kodekslarida  ham   yollanm a  jin oyatchilikka  bag'ishlangan  qo i­
d alar  mavjud.
A sir  olingan  paytidan  e ’tib o ran   harbiy  asirlar  uchun  javobgarlik 
ularni  q o 'lg a  olgan  kom andirlarning  em as,  balki  bevosita  davlatning 
zim m asida  b o 'lad i.  Harbiy  asirlarga  insoniy  m uom ala  qilish  talab  etila­
di.  A sim ing  o'lim iga  yoki  sog'lig'iga  jid d iy   ziyon  yetkazishga  sabab 
b o 'ladigan  h a r  qanday  g'ayriqonuniy  harakat  yoki  harakatsizlik jinoyat 
hisoblanadi.
Asirlar lagerlari quruqlikdagi  xavfsiz joylarda joylashgan bo'lishi zarur. 
O ddiy  asirlam ing jism oniy  holatidan  kelib  chiqib,  m ehnatga  jalb  etish 
m um kin.  O fitserlar  bunday  ishlarga  rahbarlik  qilishdagina  ishtirok  e ta ­
di.
A sirlar  ularni  asir  olgan  davlat  arm iyasida  am al  qiladigan  q o n u n lar 
va  qoidalarga  bo'ysunadi.
H arbiy  harakatlar  barham   topganidan  keyin  asirlar  tezkorlik  bilan 
vataniga  qaytarilishi  kerak.