Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

ing manbai
9-§.  Davlatlarning  bir  tomonlama  hujjatlari
10-§.
 Xalqaro  huquq  ta’limoti  (doktrinasi)ning  o‘rni
11-§. Xalqaro  huquqni  kodifikatsiya  qilish
12-§.
 Xalqaro  huquqda  norma  ijodkorligi
13-§.
 Konstitutsiya  va  xalqaro  huquq
l-§ .  «Xalqaro  huquq  normasi»  tushunchasi
Xalqaro  huquqning  o ‘ziga  xos  jihatlari,  ayniqsa,  uning  normalarida 
yaqqol  namoyon  bo‘ladi.  Xalqaro-huquqiy  norma  xalqaro  huquqning
1  Q arang:  Р езо л ю ц и и   №   5 4 /28  и  №   4/102.  Р е зо л ю ц и и   и  р е ш е н и я ,  п р и н я ты е   Г ен е ­
р а л ь н о й   А ссам блеей   н а  п ят ьд есят  четвертой   с е с с и и   Т. 1.  Н ь ю -Й о р к ,  2000.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

mazmun-mohiyatini namoyon etuvchi tashqi shakl bo'lib, umumlashgan 
huquqdir. Xalqaro-huquqiy normalar xalqaro huquq subyektlarining yurish- 
turish  qoidalarini  belgilab  beradi  va  umumiy xususiyat  kasb  etadi.
Xalqaro  huquq  normasi  —  xalqaro  huquq  subyektlarining  bitimi 
asosida  tuzilgan  rasmiy  qoida  bo'lib,  ushbu  subyektlarning  huquqlari, 
majburiyatlarini belgilaydi va ulami  yuridik mexanizm bilan ta’minlaydi.
Norm a  bir  qancha  holatlar  uchun  mo'ljallangan  umumiy  yurish- 
turish  qoidasidir.  Xalqaro  huquq  normalari  o'ziga  xos  tuzilishga  ega. 
Muhimi  shundaki,  aksariyat  normalar dispozitsiyadangina  iborat bo'lib, 
sanksiyalar esa xalqaro huquq tizimi tom onidan  umumiy tarzda belgila­
nadi.  N orm alar  buzilgan  hollarda  qo'llaniladigan  qarshi  choralar  alo­
hida  xalqaro  shartnomalarda  ham  ko'zda  tutilishi  mumkin.
Xalqaro huquq  normalarini yaratish  muayyan jarayon,  ya’ni xalqaro 
huquq  subyektlarining  kelishilgan  irodasini  ifodalash jarayonidir.  Dav­
latlarning  suveren  irodasini  kelishtirishdan  maqsad  xalqaro  huquq  nor­
malarini  yaratish  hisoblanadi.  Bu  jarayonga  xalqaro  vaziyat,  davlatlar­
ning  ichki  va  tashqi  ahvoli  ham  muayyan  ta ’sir  ko'rsatadi.  Xalqaro 
huquq  normalarini  yaratish  uchun  aynan  muayyan bir xil  davlat  irodasi 
talab etilmaydi. Asosiysi,  davlatlarning kelishuvidir.  Xalqaro huquq nor­
malarini  ishlab  chiqishda  suveren  va  teng  huquqli  subyektlar  ishtirok 
etadilar.  Ularning  yuridik  irodasi  teng  bo'lib,  har  bir  davlat  bir  ovozga 
ega  bo'ladi.  Xalqaro  huquq normalari  xalqaro  huquq  subyektlari  iroda- 
sining  kelishtirilishi  natijasidir.  Hozirgi  zam onda  xalqaro  huquq  nor­
malarini  yaratishda  xalqaro  tashkilotlarning  roli  oshib  bormoqda.
Xalqaro  huquq  normalar  shaklida  mavjuddir.  Norm aning  yuridik 
mazmuni  xalqaro  munosabatlar  subyektlarining  xulq-atvor  qoidasidan 
iborat.  Shu  bilan  birga,  xalqaro  huquq  normasi  subyektlar  kelishuvi 
asosida  yaratilgan,  ular  uchun  huquq  va  majburiyatlarni  ko'zda  tutadi- 
gan  hamda  yuridik  mexanizm  bilan  ta ’minlaydigan  aniq  shakldagi  qoi­
da  deganidir.  Norm a  noaniq  miqdordagi  holatlar  uchun  m o'ljallangan 
umumiy  qoidadir.  Xalqaro  huquq  nazariyasida  qaror,  xalqaro  shartno­
ma  ko'rinishida  bayon  etilgan,  aniq  bir tartibga  solishni  ko'zda  tutadi- 
gan  va  boshqa  holatlarda  qo'llash  mumkin  bo'lm agan  qoidalar  norma 
hisoblanadimi  yoki  yo'qm i,  degan  mavzuda  anchadan  buyon  bahs  bor­
moqda.  Bunday  qarorlarda  normaga  xos  belgilar  mavjud  bo'lib,  ular 
tom onlar  o'rtasidagi  munosabatlarni  tartibga  soladi,  yuridik  majburiy 
kuchga  ega,  am m o  bir  necha  bor  qo'llash  uchun  mo'ljallanmagan.  Bu 
qabildagi  qarorlar,  odatda,  individual  normalar  deb  ataladi.