Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

6
-§.  Xalqaro  iqtisodiy  huquqda javobgarlik
Davlat  xususiy  shaxslarning  hamda  transmilliy  kompaniyalarning 
iqtisodiy  faoliyati  uchun  javobgar  hisoblanmaydi.  Shuningdek,  bunday 
kom paniyalar  ham  mustaqil  yuridik  shaxs  sifatida  o'zi  mansub  dav­
latning  harakatlari  uchun javobgar  emas.
Yadro  energiyasi,  kosmosdagi  faoliyat,  kimyoviy  m oddalar  bilan 
bog'liq  bo'lgan  va  «xatarli»  deb  hisoblangan  ishlab  chiqarish  tufayli 
ba’zi  hollarda  yuzaga  keladigan  vaziyatga  ko'ra,  muayyan  davlat  ushbu 
ishlab  ch iq arish d an   foyda  olsa,  shu  davlatning  bunday  faoliyati 
g'ayrihuquqiy emasligiga qaramay,  boshqa davlatlarga undan ziyon yetadi. 
Keyingi  yillarda  shu  kabi  holatlarda  davlatlarning  fuqarolik-huquqiy 
javobgarligini  belgilaydigan  bir  qator  hujjatlar  qabul  qilindi.
Bir qancha tankerlar avariyaga uchraganidan so'ng,  1969-yilda Den- 
gizni  neft bilan ifloslantirishdan yetkazilgan ziyon uchun fuqarolik javob- 
garligi  to'g'risidagi  konvensiya  qabul  qilindi.  Yadroviy ishlab  chiqarish­
dan ziyon yetkazilgan hollar uchun davlatlar zimmasiga anchagina javob­
garlik  yuklanganligini  Yadroviy  kemalar  operatorlarining  javobgarligi 
to'g'risidagi  1962-yil  konvensiyasi  misolida  ko'rish  mumkin.
Xalqaro  shartnom alar  va  davlatlar  milliy  qonunchiligida  ko'rib  chi- 
qilayotgan  holatlar  bo'yicha  javobgarlikdan  ozod  qilish  imkoniyatlari 
ham  ko'zda  tutiladi.  Xalqaro  shartnomalardagi  ozod  qilish  uchun  asos, 
odatda,  milliy  qonunchilikda  ko'zda tutilgan  qoidalarning  o'zidan  ibo­
rat  bo'ladi.  Bunday xalqaro  shartnomalarda  kompensatsiyalar chegarasi 
belgilab  qo'yilganligi  ulam ing  muhim jihati  hisoblanadi.