Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

1-§.  «Xalqaro  kosmik  huquq»  tushunchasi
2-§.  Kosmik  fazo  maqomi
3-§.  Kosmosdagi  faoliyat  uchun javobgarlik
4-§.  Kosmonavtlar  va  kosmik  apparatlar  maqomi
5-§.  Amaliy  kosmik  faoliyatni  xalqaro-huquqiy  tartibga  solish
l- § .  «Xalqaro  kosmik  huquq»  tushunchasi
Xalqaro kosmik  huquq  —  kosmik  fazo,  shu jumladan,  sam oviyjism - 
lar maqomini  belgilovchi,  shuningdek,  kosmosdan  foydalanish bo'yicha 
davlatlarning  faoliyatini  tartibga  solib  turuvchi  huquqiy  norm alar  maj­
muyi.
Xalqaro  kosmik  huquqning  shakllanishiga  1957-yili  SSSR  dastlabki 
Yeming  sun’iy  yo'ldoshini  uchirishi  munosabati  bilan  asos  solingan. 
Natijada  insonning  Yerdagi  hayoti  uchun  katta  ahamiyat  kasb  etuvchi 
yangi  faoliyat  sohasi  ochilgan.
Davlatlarning  kosmosdagi  faoliyatiga  nisbatan  kuch  bilan  tahdid
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

etishni yoki  uni  qo'llashni taqiqlash,  nizolarni  tinch yo‘1 bilan hal  etish, 
suveren tenglik kabi xalqaro huquqning asosiy prinsiplari to'g'ridan to'g'ri 
joriy etilgan.  1967-yildayoq  davlatlarning  kosmik fazoni,  shu jum ladan, 
Oy  va  boshqa  samoviy  jismlarni  tadqiq  etish  va  ulardan  foydalanish 
borasidagi  faoliyati  prinsiplari  to'g'risidagi  shartnom a  qabul  qilingan. 
U nda  xalqaro  kosmik  huquqning  maxsus  prinsiplari  m ustahkam lab 
qo'yilgan.  1963-yilgi  Moskva shartnomasiga muvofiq, atmosferada,  kos­
mik  fazoda  va  suv  ostida  yadro  qurollarini  sinash  taqiqlangan.
Shundan  keyin  yana qator xalqaro-huquqiy  hujjatlar qabul  qilingan. 
Ular jumlasiga:
1)  kosmonavtlami  qutqarish  to'g'risida;
2)  kosmik  obyektlar tom onidan  yetkazilgan  ziyon  yuzasidan javob­
garlik  to'g'risida;
3)  kosmik  fazoga  uchirilayotgan  obyektlarni  qayd  etish  to'g'risida;
4)  davlatlarning  Oyda  va  boshqa  samoviy  jism lardagi  faoliyati 
to'g'risidagi  hujjatlar  kiradi.
Kosmosdagi  ilmiy-texnik  hamkorlik  bo'yicha  ham   ko'plab  bitimlar 
mavjudki,  ular  alohida  guruhni  tashkil  etadi.
Xalqaro  kosmik  huquq  shakllanishining  yana  bir yo'nalishi  xalqaro 
organlar  va  tashkilotlarning  ta ’sis  etilishidir.  BMT  tom onidan  Kosmik 
fazodan  tinch  maqsadlarda  foydalanish  bo'yicha  qo'm ita 
va  uning  huquqiy  kichik  qo'mitasi  tuzilgan  bo'lib,  xalqaro  kosmik  hu­
quq  normalarini  tayyorlash  bilan  bog'liq  asosiy  jarayonlar  shu  yerda 
kechadi.  Kosmik aloqani tartibga soluvchi tashkilotlar, Xalqaro telekom- 
munikatsiyaviy sun’iy yoMdoshlar tashkiloti (INTELSAT), Xalqaro dengiz 
sun’iy yo'ldoshlari  tashkiloti  (INMARSAT)  tuzildi.  Mintaqaviy  tashki­
lotlar  ham   ta’sis  etildi.
Xalqaro  kosmik  huquq,  um uman  olganda,  xalqaro  hamjamiyat  to­
m onidan  yaratilsa-da,  bunda  tegishli  natijalami  boshqa  m am lakatlar 
bilan  baham   ko'rish  majburiyatini  o'z  zimmasiga  olgan,  kosmosdan 
foydalanayotgan  davlatlar hal  qiluvchi  o 'rin   egallaydi.