Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

2.N afas olish. 
Hamma hayotiy jarayonlar uchun energiya sarf bo‘ladi. Shu 
sababli geteratrof va avtotrof usullar bilan qabul qilingan m oddalarning asosiy 
qismi energiya manbayi sifatida foydalaniladi. Enetgiya esa nafas olish jarayonida 
ba’zi birvuqori eneqgiya beruvchi birikmalaming parchalanishi natijasida hosil 
boiadi. Bu hosil bo’lgan energiya adenazintrifosfat (ATF) molekulalarida 
to'planadi. ATF esa barcha tirik hujayralarda bo'ladi.
3 .T a ’sirlanish.
Barcha tirik organizm lar tashqi va ichki m uhitning 
o'zgarishiga t a ’sirchan bo'ladi. Bu reaksiya esa organizm larning yashab qo- 
lishini ta ’minlaydi. Masalan, haroratning oshishi sutem izuvchi hayvonlar 
teri qon tom irlarining kengayishiga olib keladi.
Bu esa ortiqcha issiqlik tarqatadi va organizm haroratini yana normallash- 
tiradi yoki dengizlarda o'stirilgan yashil o ‘sim liklar yorug'likka intilishi 
natijasida faqat bir tom onga (yorug‘likka) qarab o ‘sadi, chunki fotosintez 
uchun faqat yorug'lik zarurdir.
4.Harakatchanlik.
Hayvonlar ko'pincha bir joydan ikkinchi joyga ko‘chib 
turganligi uchun o'sim liklardan farq qiladi. D em ak, hayvonlar harakat- 
chan bo'ladi. O zuqa olish uchun hayvonlar doim o harakat qilishlari shart. 
0 ‘sim liklar uchun esa h arak atch a n lik xususiyati sh art em as, ch unk i 
o'sim liklarturgan joylarida oddiy birikm alardan o ‘zlari uchun kerak b o ‘lgan 
oziq m oddalarni tayyorlaydilar. Biroq o'sim liklar hujayrasi ichida harakat- 
lanishni kuzatish m um kin, hattoki b a ’zi bir o'sim liklar organizm larining 
harakatlarini ham kuzatish m um kin. Ba'zi bir bakteriyalar va bir hujayrali 
suvo'tlari orasida ham harakatchan vakillari uchraydi.
5.Ajratish.
Organizm dan m odda alm ashinish jarayonida hosil bo'Igan 
keraksiz oxirgi chiqindi m oddalarni chiqarib tashlash ajratish deyiladi.

---

Xuddi shunday zaharli m oddalar nafas olish jarayonida ham hosil bo'ladi. 
Ayniqsa, hayvonlar ko‘proq oqsillarni qabul qilishadi, oqsillar esa onga- 
nizm da parchalanganda zaharli m oddalar hosil b o ‘lib, ularni albatta orga- 
nizm dan chiqarib tashlash kerak.
D em ak, hayvon organizm idan azot birikmalari k o ‘proq chiqarib tash- 
lanadi. Organizm dan yana qo'rg'oshin, radiofaol changlar, alkogol va boshqa 
xil organizm uchun zaharli m o d d alar ham chiqarilib turiladi.
6 .K o ‘payish.
Barcha tirik organizm larning um ri (yashash m uddati) 
chegaralangan. Am m o barcha tirik organizm lar “o ‘lm aydilar“ , chunki ular 
o 'zlaridan keyin avlod qoldiradilar. Avlod qoldirish esa jinssiz va jinsiy 
k o ‘payish natijasida ro‘y beradi. Yadrodagi D N K va RNK m olekulalarida 
irsiy belgilari nasldan- naslga o ‘tkazuvchi genlar b o ‘ladi.