Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi



Download 5,21 Mb.
Pdf ko'rish
bet38/133
Sana13.07.2022
Hajmi5,21 Mb.
#788001
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   133
Bog'liq
Hozirgi-zamon-tabiiy-fanlar-konsepsiyasi.Хамидов

Biologik resurslar. 
0 ‘simlik, tu p ro q va hayvon resurslari biologik m ah- 
suldorlikni hosil qiladi. Hisoblarga k o ‘ra, planetam izdagi tirik organizm - 
larning biom assasi 2 ,4 2 3 x l0 12 to n n a bo'lib, shulardan 2 ,4 2 x l0 12 tonnasi 
quruqlik biom assa miqdoriga va 0 ,0 0 3 x l0 12 tonnasi suv biomassasiga t o ‘g‘ri 
keladi. Y er yuzi biom assasining u ch dan bir qismini bir hujayrali organizm ­
lar, bakteriyalar va sodda hayvonlar tashkil etadi. Tirik organizm lar tarkibida 
65—70 % kislorod, 10 % vodorod b o 'lib , qolgan 60 elem ent 20—25 % ni 
egallaydi. Bizga m a ’lum ki, O 'zbekiston hududining 80 % idan o rtiq qis­
mini cho 'l va adir m intaqalari egallaydi. C ho‘1 zonasining o'sim lik resurslari 
turli xil b o'lib , u 1600 ga yaqin tu m i o 'z ichiga oladi. M arkaziy Osiyo 
ch o 'l m intaqasidagi biom assaning um um iy zahirasi 50—60 ts/g a ni tashkil 
etadi, qorasaksovulzorlarda yog'ingarchilik k o 'p bo'lgan yillari h a r yili 
lOts gacha biom assa hosil bo'ladi.
Y em -xashak zahiralari ch o 'l m intaqasi tiplariga qarab o'zgarib turadi. 
Shim oliy tog'oldi Q izilqum yaylovlari hosildorligi boshqa yaylovlarga nis- 
batan yuqori bo'ladi.
VI BOB. ORGANIK DUNYO NING BIRLIGI VA
XILMA—XILLIGI
Y er yuzida tu rli-tu m a n organizm lar tarqalgan bo'lib, ular tuzilishi, 
xarakteri h am d a hayot kechirishiga k o 'ra ikki guruhga: hayv on lar va 
o'sim liklarga b o'lin ad i. Hozirgi k unda uchraydigan barcha tirik organizm - 
larning um um iy m iqdori 2 m illion turga teng bo'lib, shundan 1,5 m illioni 
hayvonlarga va 500 mingi esa o'sim lik lar dunyosiga to 'g 'ri keladi. Yer 
yuzida tarqalgan barcha hayvonlar lotinch a um um iy nom i fauna (fauna — 
o 'r m o n la r va d a la la rd a y a sh a y d ig a n h ay v o n lar q o 'r iq c h is i—X udosi 
m a’nosidan olingan), o'sim liklar esa flora (flora - gullar va b ah o r X udo­
si m a ’nosidan olingan) deb ataladi.
Yer yuzida tarqalgan hayvon tu rlarining 93 % i quruqlikda, 7 %i suvda 
hayot kechiradi. O keanlar yer yuzasining 70 % ini egallaganiga qaram ay
yer biom assasining 0,13 % ini hosil qiladi. O 'sim liklar m a’lum bo 'lgan
organizm tu rlarining 21 % ni tashkil qiladi.
H ayvonlam ing turlari barcha organizm lam ing 70 % ini qam rab olganiga 
qaram ay, ularning biosfera biom assasidagi hissasi 1 % dan kam roqdir. 
H ayvonlam ing 96 %i um urtqasizlar va 4 %i esa um urtqalilardan iborat. 
U m urtqalilarning faqat 10 % gina sutem izuvchilarga to 'g 'ri keladi. XIX
72


asrning oxirlarida viruslar deb ataladigan maxsus tirik organizm lar ham
kashf etildi.
Taksonom ikkategoriyalar: tu r, avlod, oila, tartib (otryad), sinf, tip , 
b o 'lim , dunyo.
Sistematikada barcha tirik organizm lar m uayyan bir tartibda o'xshash 
belgilari, oziqlanishi va kelib chiqishiga qarab turli guruhlarga ajratiladi. 
Sistem atikada quyidagi sistem atik birliklar mavjud: b o ‘lim — divisio, sinf
— classis, tartib - ordo, oila — familio, avlod — genus, tu r - speuses. 
Zoologiyada b o ‘lim o ‘rnida tip — tip o s, tartib o ‘rnida qabila ishlatiladi. 
Shu klassifikatsiyaga ko‘ra hozirgi zam on odam lari xordalilar tipiga (chor- 
d ate), um urtqaiilar kenja tip ig a (vertebrate), sutem izuvchilar sinfiga 
(m am m alia), prim atlar otryadiga (prim ates), gom inid oilasiga (h om in i- 
das), odam avlodiga (hom o) kiradi. O dam (hom o sopiens) aqlli odam
deyiladi.

Download 5,21 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   133




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish