Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

Iqlim o ‘zgarishi va qishloq x o ‘jaligi. 
H aroratning oshishi insoniyatga 
bevosita em as, balki bilvosita ham xavftug'dirishi m um kin. H arorat, nam - 
lik va quyosh nuri bilan t a ’m inlanganlik o'zgarsa, qishloq xo'jaligi sohala- 
rining o'zgarishi turgan gap. Iqlim modellariga k o 'ra, o 'rtacha global haro­
ratning ortishi dengiz sathining ko'tarilishiga (ya’ni qishloq xo'jaligi yer- 
larini suv bosishi va qirg'oq bo'yi sizot suvlarining sho'rlanishi), b o 'ro n va 
jaziram a kabi ekstrem al tabiiy hodisalar qaytarilishining ortishiga ham da 
iqlim m intaqalarining qutblarga qarab ko'chishi va quruqlik yuzasi katta qis- 
m ida tuproq namligining kamayishiga olib keladi. Bundan tashqari, yog'inlar 
rejim ining hududiy sharoitlari o'zgarishi m um kin, ya’ni yog'inlar m iq­
dori ko'payadi, lekin ular tezroq bug'lanadi va o'simliklarning o'sish davrida 
tuproq qurib qoladi. llgari qurg'oqchilik bo'lm agan rayonlarda qurg'oqchilik 
paydo bo'lib, toza, m usaffo suv zahiralarini kamaytirishi m um kin.
Iqlim va agroiqlim zonalari qutblarga qarab siljishi mum kin.
186

---

M o‘tadil kengliklar (45 dan 60 gacha) hududlarida kutilayotgan siljish 
haroratning har bir daraja ortishiga 200—300 km ni tashkil qilishi m um kin. 
Bunday siljishlar qishloq xo'jaligi ekinlarini yetishtirishga va qoram ol bosh- 
larini parvarishlash sharoitlariga kuchli ta ’sir ko'rsatadi.
C hegaralovchi omili harorat bo'lgan ekinlar rivojlanishi uchun k o'proq 
vaqt talab qilinadi. Masalan, Kanada preriyalarida o'rtach a yillik haroratning 
selsiy bo'yicha har bir daraja ortishi o'sish davrini 10 kunga o'zgartirishi 
mumkin.
Yozgi q u rg 'o q c h ilik n in g ortish i n atijasid a m o ‘’tad il k en g lik lard a 
o'sim liklarning hosili 1030 % gacha kamayishi m um kin. H aroratning o rti­
shi tuproq namligini kamaytiradi. M o'tadil kengliklarda yillik haroratning 1 
°C ga ortishi natijasida bug'lanish su r’atlari taxm inan 5 % ga ko'payadi va 
balki AQShning Buyuk tekisliklari kabi bugungi kunda bug'doy yetishtiruv- 
chi rayonlarqurg'oqchilik va jaziram a to'lqinlam i ko'proq boshidan kechira- 
digan bo'lib qoladi. Masalan, 1988-yilgi uzoq qurg'oqchilik vaqtida A Q Sh- 
da m akkajo'xori hosili 40 % ga qisqardi.