bo‘yi davlatlari iqtisodiyotini rivojlantirishga o 'z ta ’sirini ko'rsatishi mum kin.
S hu sababli Q o z o g 'isto n , Q irg 'izisto n , T o jik isto n , T u rk m an isto n va
0 ‘zbekiston davlatlari Orol dengizi hududi b o ‘yicha um um iy davlatlararo
dasturni qabul qilish va hayotga tatbiq qilish uchun harakat qilm oqdalar.
Bu davlatlarning birinchi sharti davlatlararo kooperatsiyaning huquqiy asos-
larini tasdiqlash edi.
1993-yilda besh davlat boshliqlari Orol basseyni b o ‘yicha tashkil q i
lingan kengashning ustavini qabul qilishdilar. kengashning 25 a ’zosi bor,
y a’ni kengashga h ar bir davlatdan 5 kishi a ’zo bo 'lib kirgan. Bu kengash
b ir yilda 2 m arta yig'iladi. Bundan tashqari kengashning xalqaro Orol
fondi va ijrokomi ham tuzildi.
Ijrokomi Orol m uam m osiga bag'ishlangan barcha harajatlarni rejalash-
tirish ,
koordinatsiya qilish, qabul qilingan hujjatlarn in g bajarilishini
t a ’m inlab turadi. 1994-yil yanvarida besh davlat boshliqlari Orol m u am
mosiga bag'ishlangan loyihani m a’qulladilar, bu loyiha Orol dengizi das
turi degan nom oldi (F aza—1). Besh davlat boshliqlari Orol dengizi m uam -
mosini m a’qullab, texnik va moliyaviy yordam ko'rsatish uchun Yevropa
davlatlari tuzgan Sobiq Ittifoqdan ajralgan m am lakatlarga yordam ko'rsatish
dasturi (Tasis) fondidan yordam berishga d a ’vat etdilar. Bu yordam ning
asosiy maqsadi suv resurslaridan to 'g 'ri foydalanish asosida Orol a tro
fidagi m uhitni va irrigatsiya holatlarini yaxshilashga qaratilgan. Tasis —
Yevropa Jamiyati tom onidan Mustaqil ham do'stlik m am lakatlari va M on-
goliya bilan Yevropa davlatlari o'rtasida iqtisodiy, siyosiy aloqalarni m us
tahkam lash va bu davlatlarga bozor iqtisodiyotiga o 'tish d a
har to m o n -
lam a yordam ko'rsatish m aqsadida tuzilgan tashkilotdir. Bu tashkilot key
ingi to 'rt yil ichida (19 9 1 -1 9 9 5 ) ham do’stlik m am lakatlariga 2.268 ekyu
ajratdi. Bu esa 2000 dan ortiq loyihalarni bajarishga qaratilgandir.
Hozirgi kunda faqat Orol masalasigina em as, yana Kaspiy dengizi su-
vining ko'tarilishi ham m uam m o bo'lib turibdi. Oxirgi 5 yil ichida uning
suvi 2 m etrga ko'tarilgan. Bu jarayon davom etayapti. Shu tarzda davom
etadigan bo'lsa 2020-yilga borib u yana 5 m ga ko'tariladi. N atijada to 'rtta
davlat — Ozarbayjon, T urkm aniston, Rossiya va Q ozog'istonning m inglab
kv. km. yerlari suv ostida qolib ketadi. K o'plab turarjoy,
tem ir va avtom o-
bil yo'llari dengiz tagida qoladi. Shu respublikalar uchun Kaspiyning or-
tiqcha suvini qayerga yo'qotish katta m uam m odir. A gar shu m uam m o hal
qilinsa va eng oqilona loyiha ishlab chiqilsa, yuzlab, m inglab gektar
hosildor yerlar qutqarib qolinadi. Bizningcha, Kaspiy suvini Orol d e n
giziga o'tkazish sarf-xarajatlari suv toshqini sarf-xarajatlari bilan solish-
tirganda, Kaspiy suvining bir qismini Orolga o'tk azish afzalroq b o'ladi.
U ning ustiga ikki dengiz orasidagi masofa 500 km. atrofida. Bu degan so 'z,
203
q o 'shim cha ish o 'rin lari va yangi kanal vujudga keladi.
U chta respublikani
(Q ozog'iston, T urkm aniston, O 'zbekiston) bir-biri bilan bog'lovchi y a n
gi transport yo'li paydo bo'ladi. Ozarbayjon, Rossiyadan yuklar suv yo'li
orqali to 'g 'ri Q oraqalpog'istonga kelib tushadi.
Orol dengizining qurishi natijasida keladigan zarar haqida bo shqa
m a ’lum otlar ham bor. M .Orlova va O xunovlarning m a’lum otlariga k o 'ra ,
sobiq Orol dengizi tubidagi tuzlar katta masofaga tarqalib ketm oqda. H a t-
to Orol tuzi H im olay tog'larida va M ongoliyada ham topilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: