Hozirgi ozbek adabiy tilining leksik sathi va leksikologiyasi Reja

kitobxon

kitobchi

Bu birlikdan ikkitasi [kitob] va [kitobxon] ongimizda tayyor. [Kitobxon] leksemasi aslida yasama, ammo bugungi kunda u ongimizda leksema holida mavjud. Ammo (kitobchi) so‘zi qandaydir g‘ayrioddiylikka ega. Chunki u nutqiy yasama so‘z bo‘lib, leksema sirasiga o‘tmagan. (kitobchi) so‘zi ham, [ishchi] (worker, rabochiy) so‘zi ham aslida [ot+ chi = ot anglatmishi bilan shug‘ullanuvchi shaxs oti] qolipi hosilasi. Ammo [ishchi] leksemasi bu qolipdan uzoqlashib, undagi o‘zak va qo‘shimcha qotgan holga kelgan, ya’ni bu leksema hozir yuz berayotgan nutqiy jarayonda yasalmagan. (kitobchi) so‘zi esa mazkur qolip asosidagi, undan nutq jarayonida hosil bo‘lgan nutqiy hosila. Demak, ayrim yasama so‘z qolipdan chiqib, davr o‘tishi bilan leksemalashib, tayyor holga kelib qoladi.