Hozirgi kunda dunyo miqyosida axborot texnologiyalarining jadal sur‟atlar bilan rivojlanib borishi axborotlarning noqonuniy tarqalishi, o„g„irlanishi, noqonuniy tarzda axborotga egalik qilib

huqukiga ega bo„lgan odamgina axborotni deshifrlashi mumkin. Shu sababli, 

---

simmetrik kriptotizimlar mahfiy kalitli kriptotizimlar deb yuritiladi. Ya‟ni 
shifrlash kalitidan faqat axborot atalgan odamgina foydalana olishi mumkin. 
 
2. Asimmetrik kriptotizimlar. Assimetrik kriptotizimlarda bir-biriga 
matematik usullar bilan bog„langan ochiq va maxfiy kalitlardan 
foydalaniladi. Axborot ochiq kalit yordamida shifrlanadi, ochiq kalit 
barchaga oshkor qilingan bo„ladi, shifrni ochish esa faqat maxfiy kalit 
yordamida amalga oshiriladi, maxfiy kalit faqat qabul qiluvchigagina ma‟lum 
va uni ruhsatsiz foydalanishdan ishonchli himoyalashi zarur. Asimmetrik 
kriptotizimda axborotni himoyalash axborot qabul qiluvchi kalitining 
mahfiyligiga asoslangan.
 
Kriptografik metodlardan foydalanishning asosiy yo„nalishlari – aloqa 
kanallari orqali maxfiy axborotni uzatish (masalan, elektron pochta), 
uzatiladigan xabarlarni aslligini o„rnatish, ma‟lumotlarni (hujjatlar, 
ma‟lumotlar bazalari) ko„chma tashuvchi xotiralarda shifrlangan shaklda 
saqlash.
 
Bugungi kunda deyarli barcha ma‟lumotlar almashinish axborot texnologiya 
vositalari orqali amalga oshirilmoqda. Bu esa o„z navbatida, ushbu 
ma‟lumotlarni boshqa begona shaxslar tomonidan noqonuniy tarzda ko„rish, 
o„zgartirish va qayta yuborishga bo„lgan xatti-harakatlarni oldini olish va 
axborot xavfsizligini ta‟minlashga bo„lgan ehtiyojni yanada ortishiga olib 
keldi.
 
Xulosa o„rnida shuni ta‟kidlash lozimki, yurtimizda ma‟lumotlarning axborot 
xavfsizligini ta‟minlashda kriptografik usullardan samarali foydalanish 
yuzasidan qabul qilingan Hukumat qarorlari va davlat standartlari 
talablarini o„z vaqtida va sifatli bajarilayotganligini ko„rsatib o„tish mumkin.
 
A.ABDUGANIYEV
 
Axborot xavfsizligini ta‟minlash markazi
 
1-toifali mutaxassisi 
 
Manba: infosec.uz rasmiy sayti.