Hozirgi kunda aatning rivojlanishi ikki yo`nalishda olib borilmoqda

Kardinallik. Munosabatlar tarkibidagi kortejlar soni.
Aloqada joylashgan kortejlar soni munosabatlarning kardinalligi deb ataladi. Har safar qo'shish yoki olib tashlashda ushbu xususiyat o'zgaradi.
59. Relatsion kalitlar
Yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, munosabatda takrorlanadigan kortejlar bo'lmasligi kerak. Shu sababli, munosabatlarning har bir individual kortejini bir yoki bir nechta atributlar (relyatsion kalitlar deb ataladi) qiymatlari bo'yicha noyob tarzda aniqlay olishimiz zarur.
Super kalit (superkey). Berilgan munosabat kortejini yagona aniqlaydigan atribut yoki atributlar to'plami.
Super kalit munosabatdagi har bir katakchani o'ziga xos tarzda aniqlaydi. Ammo super kalitni noyob tarzda aniqlash uchun talab qilinmaydigan qo'shimcha atributlar bo'lishi mumkin, shuning uchun biz faqat bitta kortejni yagona identifikatsiyalash uchun zarur bo'lgan atributlardan iborat bo'lgan super kalitlarga e’tibor qaratamiz.
60. Relyatsion ma'lumotlar modelida tegishli atamalar olingan joydan relyatsion algebraning qismlaridan foydalaniladi. Relyatsion algebrada munosabatlarning nomlangan ustuni atribut deb ataladi va ma'lum atributning barcha mumkin bo'lgan qiymatlari to'plamiga domen deyiladi. Turli xil atributlarning qiymatlari bo'lgan jadvalning satrlari bog'lanishlar deyiladi. Qiymati bir-birini bog'laydigan atributga kalit deyiladi. Shunday qilib, kalit maydon - bu jadvalda qiymatlari takrorlanmagan maydon. Ierarxik va tarmoq ma'lumotlari modellaridan farqli o'laroq, o'zaro bog'liqlik guruh munosabatlari tushunchasiga ega emas. Turli munosabatlar tuynuklari orasidagi birlashmalarni aks ettirish uchun kalitlarning nusxalari ishlatiladi. Hech qanday jadval yozuvni aniq belgilamaganda, murakkab kalit tanlanadi.
Jadvaldagi yozuvlar kalit bo'yicha tartiblangan. Kalit oddiy, bitta maydondan va murakkab bir necha maydonlardan iborat bo'lishi mumkin. Hech qanday jadval maydoni yozuvni aniq belgilamaganda, murakkab kalit tanlanadi.
Birlamchi kalitga qo'shimcha ravishda jadvalda tashqi kalitlar yoki indekslar deb ham ataladigan ikkinchi darajali kalitlar bo'lishi mumkin. Indeks - bu qiymatlar bir necha jadvallarda mavjud bo'lgan va ularning birida asosiy kalit bo'lgan maydon yoki maydonlar to'plami. Indeks qiymatlari ba'zi jadvalda takrorlanishi mumkin. Indeks jadvaldagi yozuvlarning mantiqiy ketma-ketligini, shuningdek yozuvga to'g'ridan-to'g'ri kirishni ta'minlaydi.
Tashqi kalit. Ba'zi (ehtimol bir xil) munosabatlarning potensial kalitiga mos keladigan munosabatlar ichidagi atribut yoki atributlar to'plami.
61. ikkita muhim yaxlitlik qoidalari o'rnatildi, ular aslida ma'lumotlar bazasining barcha holatlari uchun cheklovlardir. Relyatsion modelning ushbu ikkita asosiy qoidalari subyekt yaxlitligi va havola qilingan yaxlitlik deb nomlanadi. Biroq, ushbu qoidalarni o'rganishni boshlashdan oldin, nol qiymatlar tushunchasini ko'rib chiqishingiz kerak. Birinchi butunlikni cheklash asosiy munosabatlarning birlamchi kalitlariga tegishli. Bu yerda bazaviy munosabatlar kontsepual sxemadagi ba'zi bir narsalarga mos keladigan munosabatlar sifatida tavsiflanadi.
Mohiyatning butunligi. Asosiy munosabatlarda biron bir birlamchi kalit atributi NULL deb belgilangan bo’sh qiymatlarni o'z ichiga olmaydi.

Bu shuni anglatadiki, birlamchi kalitning biron bir to'plami noyob tarzda identifikatsiyalash uchun etarli bo'lishi mumkin emas. Birlamchi kalitning biron bir qismida NULL mavjudligini taxmin qilish, uning barcha atributlari yagona kalitlarni aniqlash uchun talab qilinmaydi, bu asosiy kalitning ta'rifiga ziddir.

3.3.3. Havola qilingan butunlik

Ikkinchi butunlik cheklovi tashqi kalitlariga tegishli.