Ózbekstan Respublikası joqarı hám orta

10 SÓYLEW TIL

(SÓYLEW ISKERLIGI) (TILLIK SISTEMA)
inventar - grammatika
aytıw túsiniw (birlikler (qaǵıydalar aktı aktı sisteması) sisteması)

tekstler (bayanlaw)

Bul sxemadan tildiń ózi tillik sistemadan turatuǵınlıǵın,al tilik sistema tilik birlikler sisteması menen grammatikalıq kaǵıydalar sistemasınan quralatuǵının,sonday-aq sóylew-bul sóylew iskerliginiń nátiyjesi ekenligin,sóylew iskerliginiń ózi aytıw arqalı tekstler dóretiw jáne olardı túsiniw menen sıpatlanatuǵınlıǵınıń ańlawǵa boladı.

Úlken rawajlanıw tariyxın basıp ótken ádebiy til oǵada bay imkaniyatlarına iye boladı.Onıń keń múmkinshiliginen , baylıǵınan tolıq hám erkin paydalana alıw talantına hámme erise bermeydi.tildi bay etip kórsetiw de,tildi jarlılandırıwda sóylewshige,onıń uqıbına baylanıslı boladı.
Til menen sóylew bir-biri menen ajıralmas baylanıslı.sóylew til materialları arqalı júzege shıǵadı hám tildiń barlıq nızamlarına,normalarına tolıq baǵınadı. sóylew-bul tildiń jasaw forması,kórinisi.sóylewsiz til bolmaydı,eger sóylewsiz til bolsa da,ol tek óli,joǵalıp ketken til bolıwı múmkin.Til tariyxında
bunday óli tillerdiń de bolǵanlıǵı tastıyıqlanadı. Máselen,eski sanskrit,eski latın tilleri.
Til menen sóylewdi ajıralmas baylanıslı dew menen birge olardı pútkilley bir nárse dep esaplawǵa da bolmaydı.Onı sóylewshilerdiń hámmesine teńdey jıynawlı qor desek,hár bir sóylewshi sol ulıwmalıq qordan ózinshe uqıbına qaray paydalanadı.solay etip til ulıwmalıq,sóylew jekelik individuallıq sıpatqa iye boladı.
Sóylew iskerligi sóylew aǵzalarınıń háreketi nátiyjesinde hawa boslıǵın kózǵalısqa keltirip hám ol esitiw aǵzalarına tásir etiwi arqalı ámelge asadı.sóylew iskerligi aytıw-qabıl etiw, túsiniw usaǵan bóleklerden quraladı. Sóylewshinin oraylıq nerv sisteması tárepinen nerv talshıqları arqalı sóylew aǵzalarına buyrıq beriledi. solay etip,sóylew aǵzaları maqsetke muwapıq háreketke kele otırıp,sóylewde janńırıq xızmetin atqaratıǵın,seske tiyisli bolǵan túr beretuǵın boslıqlardı sáykes normaǵa keltiredi.Nátiyjede sóylewge kerekli bolǵan sesler jasaladı hám ol hawa boslıǵı arqalı tıńlawshıǵa barıp jetedi.Tıńlawshınıń qulaǵına kelip jetken sesler orayǵa umtılıwshı nerv talshıqlarınıń titirkeniwi arqalı oraylıq nerv sistemasına jetkeriledi.Jetkerilgen maǵlıwmatlar bas miyiniń sáykes yarım sharlarında analizlenip,belgili bir máni aqlanadı.sóylewshi menen tıńlawshı bir- birin túsiniwi ushın olardıń til birliklerin bir túrli qabıllawı talap etiledi.Al til birliklerin máselen,bir sózdi sóylewshi menen tıńlawshı bir sózdiń mánisin tek birdey mánide qabıl etkende ǵana olar birin biri túsinedi.