Ўзбекистон Республикасининг «Ҳуқуқбузарликлар профилактикаси тўғрисида»

4. Ҳуқуқбузарликдан жабрланувчи. Маъмурий ҳуқуқбузарлик ва жиноят содир этилишидан бевосита жисмоний, маънавий ёки мулкий зарар кўрган фуқаролар, чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахслар ҳуқуқбузарликдан жабрланувчи шахслар ҳисобланади.
Жисмоний зарар – шахснинг хаётига хавф солувчи ёки соғлигининг бузилишига олиб келган тан жароҳатлари кўринишида бўлади.
Маънавий зарар деганда, жабрланувчига қарши содир этилган ҳуқуқбузарлик ҳаракати (ҳаракатсизлик) оқибатида у бошидан кечирган (ўтказган) маънавий ва жисмоний (камситиш, жисмоний оғриқ, зарар кўриш, ноқулайлик ва бошқа) азоблар тушунилади.
«Мулкий зарар» – Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 985-моддасига мувофиқ, зарар «шахсга» ёки «мол-мулкка» етказилади. Мол-мулкка етказилган зарар деганда, одатда шахснинг мол-мулки камайиши ёки нобуд бўлиши, уларнинг қиймати пасайиши ёки йўқолиши тушунилади. Баъзан, мулкий зарар жабрланувчининг зарар етказишдан олдинги ҳолати ва кейинги ҳолати ўртасидаги мулкий фарқ сифатида ҳам белгиланади.
5. Ҳуқуқбузарликлар профилактикаси. Ҳуқуқбузарликлар профилактикаси қонун ҳужжатларида белгиланган чора-тадбирлардан иборат бўлиб, унинг мақсади қуйидагилардан иборат:
- ҳуқуқ-тартиботни сақлаш ҳамда мустаҳкамлаш;
- ҳуқуқбузарликларни аниқлаш;
- ҳуқуқбузарликларга барҳам бериш;
- ҳуқуқбузарликларнинг содир этилиши сабабларини ва уларга имкон бераётган шарт-шароитларни аниқлаш ва уларни бартараф этиш.
Ҳуқуқбузарликлар профилактикаси қуйидаги чора-тадбирларни ўз ичига олади:
- ҳуқуқий;
- ижтимоий;
- ташкилий;
- қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа чора-тадбир.
Ҳуқуқ-тартиботни сақлаш дейилганда, ҳуқуқ-тартиботнинг бузилиши олдини олишга қаратилган маъсус чора-тадбирлари мажмуи тушунилади. Бунда ваколатли органлар ва субъектлар ҳуқуқ-тартиботни сақлаш мақсадида махсус таъсир чораларини қўллаш ваколатига эга бўлади.