Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети ж. Ж. Жалолов, И. А. Ахмедов, С. Н. Абдураҳимов

Айланма капитални ишлатишни такомиллаштириш йўллари. Саноат капиталини ишлатиш натижасида маҳсулотни ишлаб чиқариш шаклланади. Саноат капитали айланма капитал ёки айланма воситалар сифатида ҳам кўрилади. Саноат корхонанинг айланма воситалари иккига, яъни, айланма ва муомала фондларига бўлинади:
Айланма фонд ишлаб чиқариш фондининг бир қисми бўлиб, ишлаб чиқариш даврида мавжуд қийматини сарф қилиб, янги яратилган маҳсулотда намоён бўлади. Айланма фонди турли кўринишда, хом ашё, бутловчи маҳсулотлар, ёқилғи, тез эскирувчи буюмлар бўлиши мумкин.
Ишлаб чиқариш жараёнининг узлуксизлигини таъминлашда корхонада муомала фондининг аҳамияти катта. Бу фонд пул муомала доирасига хизмат кўрсатишни ҳамда банк ҳисоб рақамларидаги маблағларга, омборхонадаги тайёр маҳсулотларга, орттирилган ва йўлдаги маҳсулотларга хизмат кўрсатишни ўз ичига олган.
Саноат маҳсулотининг таннархи. Корхона маҳсулотни ишлаб чиқариш ва сотиш учун сарфлайдиган доимий харажатларнинг пулдаги ифодаси таннарх бўлиб ҳисобланади. Ҳар қандай харажатни режалаштириб ҳисобга олиш ва шаклини аниқлаш мумкин, масалан киллограмм, метр, дона ва ҳоказо. Лекин жами харажатларни ҳисоблаш учун уларни бир умумий ўлчовга келтириб пул ифодасида акс эттириш лозим. Деярли, ҳамма корхоналар ҳам ишлаб чиқаришга кетган харажатларни таннархга киритмайдилар.
Саноат маҳсулотининг таннархига қўшимча қилиб қуйидагиларни киритиш мумкин:
- социал суғурта тўловлари;
- банк кредитлари учун фоиз.
Таннархни режалаштиришдан асосий мақсад маҳсулотни ишлаб чиқаришга кетадиган харажат миқдорининг оптимал даражасини топишдадир. Таннархни режалаштириш перспектив ёки сузувчи бўлиши мумкин. Перспектив режалаштириш узоқ муддатли беш йилгача бўлади. Сузувчи режалаштириш перспектив режалаштиришни аниқлаш учун қўлланилади ва ҳисоб китоб орқали амалга оширилади.
Ишлаб чиқариш самарадорлигини белгиловчи кўрсаткичлар. Ишлаб чиқаришнинг самарадорлик даражасини икки тизим ёрдамида аниқлаш мумкин. Биринчи тизимга юқорида таъкидлаб ўтилган хусусий кўрсаткичлар мисол бўла олади, уларга меҳнат унумдорлиги, капитал ҳажми, маҳсулотнинг материал ҳажми киради.