Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти мавзу: гфр конституцияси


 Асосий Қонуннинг қабул килиниш жараёни



Download 403,27 Kb.
Pdf ko'rish
bet2/7
Sana21.02.2022
Hajmi403,27 Kb.
#23139
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
gfr konstitutsiyasi

1. Асосий Қонуннинг қабул килиниш жараёни
1945 йилги Германиянинг конституциясидан кейин мамлакатни бутун 
хикомияти Германияда туртта босиб олинган зонада харбий губернаторлар 
кулига утди. Миллий немис маъмурияти дастлаб комунал, кейинчалик 
махаллий тарзда ташкил топди. Махаллий партияларга сайловлар утказилган 
интилишларини ифодаловчи 1-махаллий конституциялар (мисол, Германияда 
147 й) кабул килинди. 
«Совук уруш» нинг бошланиши, СССР ва гарб давлатлари орасидаги усиб 
бораётган карама каршилик ягона Германия давлатини яратилишини ложсиз 
килиб куйди. Бу шароитда гарб мамлакатлари аккупацион назорати остидаги 
территорияларда жойлашган Германия давлатининг пайдо булишига ёрдами 
берувчи масалани хал килди. 1948 йилнинг февралида Лондонда булиб утган 
гарбий аккупацион давлатлар мажлисида Германия давлатининг яратилиги 
тугрисида режа тузилди. Бу тавсияномаларни мухокама килиш ва Германия 
позицияларини ишлаб чикиш учун ярми хукуматлар бир канча мажлислар 
утказдилар. Бу мажлисларнинг энг таниклиси 1948 йилнинг августида 
Херрегимзода «конституцион конвент» номи билан булиб утди. Унда барса 
гарбий Германия ерлари конституция министлари, конституцион хукук 
сохасидаги куп сонли экспортлар иштирок этди. Унда грабий Германия 
давлатининг конституциясини ишлаб чикиш учун махсус орган ташкил этиш 



лозимлиги кайд этилди. Бу орган парламент совети булиши ва унинг 
таркибига гарбий Германия ерларининг махаллий хукуматлари депутатлари 
иштирок тиши маълум булди. Совет таркиби 65 та делегатдан ташкил топди 
(ундан ташкари 5 таси вакил гарбий Берлиндан иштирок этди); ХДБ-ХИБ 
Христиан Демократик бирлашмаси Христиан ижтимоий бирлашмаси ва 
ГИПД (Германия ижтимоий демократитк партиясига 27 мандатдан хар 
бирига, МДП га (Мустакил демократик партия). – 5 урин, олмон партияси ва 
ГКП (Германия коммунистик партияси) га – 2 урин белгиланди. Парламент
Совети вакили булиб К. Аденауэр – Христиан демократик бирлашмаси 
партиясининг йирик намоёндаси ва ГФРнинг булажак конституциялари 
сайланди. Тайёр булган конституция булимлари харбий губернаторларга 
жунатилди ва улар 1949 йилнинг 8 майида ушбу конституцияни маъкул деб 
топишди. Парламент Совети 53 та маъкулловчи ва 12 та карши овоз билан 
асосий Конунни бутун матнини кабул килди. 12 май куни харбий 
губернаторлар кабул килди ва шундан сунг конун махаллий хукуматга 
топширилди. Гарбий Германия ерларининг махаллий хукумати асосий 
конунни маъкул деб топишди бирок Бавария махаллий хукумати бу конунни 
кабул килмади. Бирок консти туциянинг кабул килиниши, учун купгина 
ерларнинг ижобий караши етарли булди ва конун нашрдан чикди шундан 
сунг кучга кирди. Федератив Германия Давлати ташкил топди. Асосий 
конунга биноан ишларнинг узи колган Германия ерларининг бирлашиши 
учун етарли эди. Бирок Совет зонасида 1949 йилнинг 7 октябрида уз 
конституциясини кабул килди ва Германия Демократик республикасини 
эълон килди. 2 та Германия давлати 1990 йилнинг 2 октябрида бирлашди. 
ГФР ва ГДР бирлашишини асосий конуннинг 23 моддасидаги баённомани 
кучи йуколганини билдирди. Шу кундан бошлаб асосий конун бирлашган 
германиянинг конституцияси хисобланди
1

1
Чудаков М.Ф. Конституционное (государственное) право зарубежных стран.- Мн.: новое знание, 2001. – 
136 с. 



Асосий 
конун 
вактинчалик 
конституция 
булиб 
кабул 
килинаётганлиги сабабли «конституция» деб номланади. Преамбулада хам бу 
конституция давлатларнинг бирлаштирилганича амал килиши сунг
бирлашган Германия давлатлари учун янги конституция кабкл килиниши 
курсатиб утилди. Бирок 40 йиллик малакага эга асосли конун Германия 
тарихидаги муваффакиятли хужжат йуналганлигини исботлади. У олмон 
ерида демократия яратилиши ва унинг фаолият юритишини таъминлади. 
Шунинг учун давлатлар бирлашгач преамбуладан, «асосий конуннинг 
вактинча» дейилган жойи олиб ташланди. Бирок янги конституция ката 
ишланиши тугрисидаги саво, кун тартибидан бутунлай олиб ташланади. 
Факатгина маълум вактга колдирилди. 
Асосий конун – бу янги юридик хужжат булиб хисобланди. Асосий 
конуннинг 140 моддасида 136, 137, 138, 139 ва 141 моддалар Веймер 
конституциясининг асосий тарикбий кисми хисобланади дейилган. Бу 
моддалар давлат ва черковлар уртасида узаро муносабатни назорат килади. 
Асосий конун Преамбула ва 14 булимдан иборат, 3 булим консти туцияга 
асосий конунга кушимча ва узгариришлар киритилган пайтда кушилди. 
Асосий конуннинг кейинрок, Преамбуласида айтилишича конунни олмон 
халки асосий конунни кабул киларкан уни бутун дунё талабларига мос 
булиши учун бошчилик килди. Шундан сунг Преамбулада келтирилишича 
олмонлар мустакил танлов йули оркали Германия эркинлигини ва 
ягоналигини тасдиклади.
I-булим асосий конунда асосий хукуклар номини олган. Бу эса 
келтирилган институтнинг асос характерга эгалигини таъкидлайди. Асосий 
хукукларни химоя ва таълимини давлат хокимияти ташкилотлар уз 
зиммасига олган. Асосий хукуклар ГФД сининг конституцион тартибининг
асосини мустахкамлайди, унда Германия давлатининг конституцион таърифи 
келтирилган; федерация ва ерларнинг узаро муносабатлар принциплари 
аниклаштирилган, ГФРсининг Евро Союзнинг ривожланишида катнашиши 
конституцион асослари, махаллий уз узини бошкариш хукуки келтирилган. 



III-IV – булимлар ташкилланиши тугрисида кечрок келтирилган IV а булим 
хамкорлик хукукий холатини регламентини белгилайди. Айрим булимлард 
Федерациянинг конун яратувчи ва ижро этувчи фаолиятининг, Федерация ва
ерларнинг умумий масалалари аниклаштирилган регшламентга белгиланган. 
(VII, VIII, VIIIа) булимлар шу жумладандир. IX булим суд хокимиятига 
тегишли. Бу булимда суд хокимияти ташкилланиши ва адлиянинг ГФР га 
юборилшинининг конституцион принциплдари мустахкамланади. Х булим 
мухим ахамиятга эга булиб, молиявийц конституция номини олган. Унда 
Федерация ва ерларнинг молиявий узаро муноса батлари шунингдек
Федерациянинг кирим- чикимлари назорат килинади. Ха булим мудофаа 
холати шароитида регламент солинган чоралардан иборат. Охирги ХI булим, 
утувчи ва якунловчи шароитлар булиб, бунда ГФР да фукаролик хукукини 
олиш, давлатининг территориал булинишининг узгариши тугрисида асосий 
конуннинг кучга кигунча хукук нормаларининг таъсири ва бошка масалалар 
келтирилган
1
.
Асосий 
конун олмон конституционализмининг анъаналарига 
асосланган шакли вап тузилиши таркиби олмон хукукни таълимоти ва 
амалиёти айникса Веймар малакаси эътиборга олинган шунингдек 
конституцияга гарбий давлатлар конституционализмнинг таъсири куринади, 
айникса АКШнинг асосий конун конституцион тартибнинг асоси булган 
принципларни мустахкамлайди. Инсон ва фукаронинг эркин ва 
мустакиллигининг устиворлиги, демократияни давлат шакли сифатида, 
хокимликнинг булиниши, сиёсий плюрализм ва хоказо. 
Шакли буйича ГФР парламентар давлат хисобланади. 28 моддада 
Республика 
принципини 
мустахкамланган: 
«конституцион 
таркиб, 
демократик ижтимоий хукукий давлат, республика принципига мос булмоги 
лозим». 
1
Парламентаризм: Хорижий мамлакатлар тажрибаси/ тузувчилар И.Комилов, Ф.Бакаев, А.Абдуллаев. 
Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги стратегиг ва минтақалараро тадқиқотлар институти. 2002. 
– 183 б. 



Асосий конунда ГФР демократик ва ижтимоий хукукий федератив давлат 
сифатида таърифланади. Бу тушунчанинг кискача – мазмуни куйидагидан 
иборат: ГФР демократик давлат булиб, конституцион конунларга асосан халк 
– давлат хокимлигининг ягона олиб борувчи хисобланади. Бутун давлат 
хокимияти халк истагидан келиб чикади. Бу эса овоз бериш, сайлаш йули 
билан ва махсус конун яратувчи, ижро этувчи, адлия- томонидан амалга 
оширилади. Дейилган конституцияда. Асосий конун халкни нафакат 
хокимиятнинг асосчиси деб билади балки хокимликни кайси институт шакли 
билавн ташкилланиши хам белгилайди. Конституцион конун яратувчи орган 
ва демократиясининг афзал эканлигини таъкидлийди. Халк талабидан келиб 
чиккан холда, шунингдек хал кмасалалари ташкилоти факат Федерациянинг 
территориал булиниши жараёнида утказилади, (28 модда) бу эса уларнинг 
умуман утказилиши эхтимоллик даражасини янада торайтиради. Мисол
сифатида 1996 йил Берлин ва Бранденбург ерларида уларни бирлаштириш 
учун утказилган референдумни олиш мумкин. Берлин ахолиси бирлашиши 
истагини курсатсада, Бранденбург ахолиси карши овоз беришди. Натижада 
хеч нарса узгармади.
Асосий конун ГФР ни хукукини давлат деб таърифлайди. Хукукий 
устунликни таъминланган давлатни Германия давлати хукукий давлат деб 
хисобланди. Куйидаги конституцион принципларда хукукий давлатчилик уз 
кирраларини топди. 
Конституцияда конун яратувчи, ижро этувчи, адлия вазирлигининг асосий 
хукукларнинг мустахкам бириктирилиши, асосий хукуклар тугридан тугри 
таъсирга эга. (3-булим, 1м). Конституциянинг устиворлиги, конуннинг 
устиворлиги, (3-б, 20 м). Мустакил судларни ташкиллаштириш ва 
фавкулодда судлар булишини олдини олиш (1-б, 101-м). Конуннинг карши
кучга киришини олдини олиш (3,б, 103м). Халкаро хукуклар нормаларининг 
устунлиги улар Федерал хукукнинг асосий таркибий кисми хисобланади. 
(25м). 



Асосий конун ГФР ни ижтимоий давлат дея номлайди (1-б, 20м). 
Конституцияда бу тушунчанинг мазмуни очиб берилмаган. Унинг норматив 
таркиби факат амалиётда яккол билинади. Германия давлатининг ижтимоий 
характерда кайд килиниши унинг бир вактдаги масаласи: максади, хукукий 
нормаси хисобланади. Хукукий таълимотга асосан: ижтимоий давлат деб 
заифларга кумаклашадиган, иктисодий муваффакиятларга адолатлик билан 
эришишига хисса куша олиш, хар бир инсонга узига хос яшаш тарзини 
таъминлай берсагина айтилади. Ижтимоий давлат хар 1 факурога яшаш 
минимумини кафолатлаши керак. ГФР ижтимоий давлат сифатида хар 1 
инсонга хаётий мухим эхтиёжлари билан таъминлашни уз зиммасига олган: 
яшаш, уй-жой, касаллик холатида ёрдам килиш ва хоказо. 
Асосий конун ГФРни федератив давлат дея атайди (1-б, 20м). Федерализм 
принципи конституциянинг асос принципларига киради. Давлатнинг 
федератив курилмасининг мустахкамлимги 3-булим 79 модда билан 
кафолатланади. Асосий конунга федерациянинг ерларга булиниши ва 
уларнинг ерлар билан хамкорлиги тугрисида узгартиришлар киритилмайди. 
Лекин бу давлатнинг федератив ташкилотчилик шакллари узгармайди дегани 
эмас
1

Асосий конун ташки сиёсий сферада мухим аспектларни назорат килади, 
халк тинчлигини бузишга каратилган максадлар, агрессив уруш олиб 
боришга каратилган чора, тайёргарликларни маън этади. Улар жиноий 
жавобгарликка тортилмокликлари лозим (1-б, 26-м). Шу модданинг 2-
кисмида мухим тулдириш мавжуд; уруш учун мулжалланган курол факат 
Федерал Хукумат рухсати билангина ишлаб чикарилиши ва узга давлатдан 
киритилиши мумкин. 23 модданинг янги нашрида ГФР нинг бирлашган 
Европадаги иштироки тугрисида, ГФРнинг бирлашган Европадаги иштироки 
демократик, хукукий, ижтимоий давлатчилик принципларига асосланади. 
Германия давлати Федерал конунни яратиш йули билан Бундесратдан 
1
Жаҳон конституциялари / Тузувчилар: У.Таджихонов ва А.Саидов 1-жилд.-Т.: ЎЗР ИИВ Академияси, 
2001. – 137 б. 


10 
маъкуллик талаб килиб Европа бирлашмасига уз суверен хукукларини 
топшириши мумкин. Европа бирлашмасининг барча фаолияти тугрисида
Федерал хукумат Бундестаг ва Бундесратга ахборот бериб туриш лозим. 
Европа бирлашмасининг хукукий актларини кабул килишда федерал хукумат 
иштирокидан олдин Бундестагга хулосалар топшириш имконгиятини 
бермоги лозим. Олиб борилган музокарада Федерал хукумат Бундестаг 
хулосасини эътиборга олмлги лозим. Агар музокарада асосий масала ер ва 
ерлар билан боглик булмаган сфераларда хам Бундесрат хулосаси хисобга 
олинади. Бундесрат уз вакилини тайинлаши мумкин. 

Download 403,27 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish