Зарифбой ибодуллаев асаб ва руҳият илмий-оммабоп рисола

Ўнинчи тоифа. «Циклотимик шахс»
Циклотимия грекчадан кайфият, ҳис-туйғу дегани. Гипертимик 
(юқори кайфият) ва дистимик (бузуқ кайфият) ҳолатларнинг бир-бири 
билан алмашиб туриши билан намоён бўлади. Бундай шахс нинг кай-
фияти ташқи таъсирларга жуда боғлиқ бўлиб, тез-тез ўзгариб туради. 
Баъзан ҳеч қандай сабабсиз унинг кайфияти бузилиши мумкин. Кай-
фиятни кўтарувчи воқеалар рўй берса, унинг фаоллиги ошиб, жуда иш-
чан бўлиб қолади, ташлаб қўйган ишларини завқланиб, қайта бошлаб 
юборади, ўзидаги бу фаолликни кўриб, кўтаринки кайфиятда юради, 
сўзамол бўлиб қолади, миясига зўр ғоялар кела бошлайди. 
Бундай ҳолат гипертимия деб аталади. Агар тўсатдан ғамгин 
воқеалар юз бера бошласа, барча қилаётган ишларини тўхтатиб қўяди, 
кайфияти бузилади, фикри карахт ва камгап бўлиб қолади, иштаҳаси 
йўқолиб, жанжал кўтаради ва ғазабланиб юради. Бу ҳолат дистимия 
деб аталади. Шу боис унга жиддий ишларни топшириб бўлмайди. Дис-
тимияни депрессиядан ажратиш баъзан қийин. Шунинг учун уларни 
узоқ вақт кузатувга олиш зарур.
СИЗ ҚАЙСИ ТЕМПЕРАМЕНТГА МАНСУБСИЗ?
Темперамент одамнинг теварак-атрофдаги во қеа ларга муносабати 
ва ҳиссиётининг айрим хусусиятларини белгилаб беради. Темперамент 
онг, хотира, ақл-заковат ва қобилиятни акс эттирмайди. Шу боис ҳам 
барча темперамент эгалари орасида иқтидорли ва иқтидорсиз, илм-
ли ва илмсиз, виждонли ва виждонсиз кишиларни учратамиз. Темпера-
ментнинг 4 та типи маълум: сангвиник, флегматик, холерик ва ме-
ланхолик.
Сангвиниклар – шўх ва қувноқ одамлар
Сангвиниклар шўх, қувноқ, тиришқоқ ва таъсирчан кишилардир. 
Улар теварак-атрофга тез мослашади. Реакциялари етарлича кучли ёки 
ўртамиёна бўлади. Улар билимни тез ва осонгина ўзлаштирсалар-да, 
ҳамма вақт ҳам пухта эгалламайдилар. Муомалада улар кўпроқ ширин-
сухан, қувноқ ва гапдон одамлардир. 
Сангвиниклар ишга осонгина берилиб кетиб, жадал ишлашга қодир 
бўлишади, лекин мунтазам равишда доимий меҳнат қилишга анча 
қийналадилар. 
Шу билан бирга улар тиришқоқ ва фаол бўлишади, бошқа кишилар 
билан осонгина тил топишади. 

---

АСАБ ВА РУҲИЯТ
113
Бу расмда 4 та темперамент эгаси тасвирланган. Уларнинг қай бири 
қайси темпераментга тааллуқли эканлигини ўзингиз топинг. Сиз қайси 
темперамент эгасисиз?