Zamonaviy qurilish materiallari va konstruksiyalari

 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

134 
KREML TARIXI 
XVII 
asrda 
Kreml 
minoralari 
(Nikol’skayadan tashqari) qadimgi 
rus 
me’morchiligi 
an’analarida 
yaratilgan ko‘p qavatli chodirlar bilan 
bezatilgan. Yorqin yashil plitkalar, oq 
toshli yuzalar, tilla suvi yugurtirilgan 
ob-havo shamol flyugerlari-bularning 
barchasi 
bayram 
va 
nafosat 
taassurotini yaratardi. Shu bilan birga 
fuqorolik va diniy binolar ham 
qurildi: Terem saroyi (1635-1635), 
O‘yin-kulgi saroyi (1651-1652), O‘n 
ikki havoriylar cherkovi joylashgan 
Patriarxal palatalar 
(1642-1656). Kremlda shuningdek, yashirin yer osti yo‘laklari va maxfiy 
joylar mavjud bo‘lib, ular xavf ostida bo‘lgan odamlarga boshpana berish 
yoki suv manbalariga yetish uchun hizmat qilar edi. Qalaning qurshovi 
paytida dushmanlarning yerni qazib Kremlga kirib kelish ehtimolini 
bartaraf etish maqsadida maxsus yer osti galereyalari qurilgan.
XVII asrda Kreml o‘zining harbiy ahamiyatini yo‘qotdi, chunki davlat 
chegarasi Moskvadan ancha uzoqlashdi. Qurollar va boshqa arsenallar 
Kremldan olib chiqildi, nazorat minoralari esa shunchaki qal’aning bezagi 
sifatida qolib ketdi.
XVIII 
asrda 
qadimgi 
kreml 
patriarxal 
qiyofasini 
o‘zgartira 
boshladi. 
Chunonchi, 
Podshoh 
saroyi o‘rnida (XV asr) yangi Qish 
saroyi paydo bo‘ldi. 1810 yilda 
Aleksandr I ning buyrug‘iga binoan 
Kremlda “Moskva zirhlari (qurol-
aslahalari) Palatasi” deb nomlangan 
muzey binosi qurildi.1838-1851 
yillarda Kremlda yangi saroy

---

135 
majmuasi qurildi. Bu majmuaga Qishki saroy o‘rnida qurilgan Buyuk 
Kreml saroyi, Apartmentlar binosi va Moskva qurol-yarog‘ining yangi, 
yanada tantanali binosi kirdi. Yangi binolar ansambli yangi maydonni 
tashkil etdi, bu maydon Saroy yoki Imperator maydoni deb atalgan. 
1918 yil mart oyida birinchi sovet hukumati Kremlda joylashdi. Kreml 
omma uchun yopib qo‘yildi. 1929 yilda Kreml hududidagi Chudov va 
Voznesenskiy monastirlari vayron qilindi. Ularning o‘rnida harbiy maktab 
qurildi. 
1955 yildan boshlab Kreml yana oddiy halq tashrifi uchun ochildi. 
1961 yilda Troiskix darvozalarida birinchi qurol-yaroq binosi joylashgan 
joyda Sezdlar saroyi (hozirgi Davlat Kreml saroyi) qurildi. Bu Kremldagi 
so‘nggi yirik bino edi. 
1191 yilda “Moskva Kreml” nomi ostida davlat tarixiy va madaniy 
muzey-qo‘riqxonasi tashkil etildi.