Xotira, xotiraning nerv fiziologik asoslari Tayyorladi: Abdusattorova Nilufar

Shu bilan birga u psixik hodisa hamdir: Turli-tuman harakat, taassurot bo'lmasa harflar, so'zlar va fikrlar o'rtasida paydo bo'ladigan bog'lanishlarni psixologlar assosiasiya deb ataydilar. Odamning xotirasi ketma-ketlik, o'xshashlik, yani kontrastlik assosiasiyalarga asoslanadi. Ketma -ketlik assosiasiyalarning asosida narsa va hodisalarnnng fazoviy va vaqt munosabatlari yotadi. Masalan: har bir vaqtning o'zida ma'lum fazoda stol, stul, tarelka, qalam va kog'oz buyumlarni idrok qilar ekanmiz, biz shu narsalar o'rtasida fazoviy munosabatlarni o'z ongimizda mustahkam saqlab qolamiz, agar biz bu predmetlar bilan uchrashsak, u haqda eslasak, bizning ongimizda uning ustida bo'lgan boshqa predmetlar ham ko‘z ongimizga keladi.

• Shu bilan birga u psixik hodisa hamdir: Turli-tuman harakat, taassurot bo'lmasa harflar, so'zlar va fikrlar o'rtasida paydo bo'ladigan bog'lanishlarni psixologlar assosiasiya deb ataydilar. Odamning xotirasi ketma-ketlik, o'xshashlik, yani kontrastlik assosiasiyalarga asoslanadi. Ketma -ketlik assosiasiyalarning asosida narsa va hodisalarnnng fazoviy va vaqt munosabatlari yotadi. Masalan: har bir vaqtning o'zida ma'lum fazoda stol, stul, tarelka, qalam va kog'oz buyumlarni idrok qilar ekanmiz, biz shu narsalar o'rtasida fazoviy munosabatlarni o'z ongimizda mustahkam saqlab qolamiz, agar biz bu predmetlar bilan uchrashsak, u haqda eslasak, bizning ongimizda uning ustida bo'lgan boshqa predmetlar ham ko‘z ongimizga keladi.

XOTIRANING TARIXI

• Xotiraning turlarini esda olib qolish va irsiy jarayonlarini amalga oshiradigan faoliyati xususiyatlariga bog'liqligi amalga oshadi, bunda xotiraning ayrim turlari uchta asosiy mezonga (kriteriya) muvofiq ravishda bo'linadi.

1. Psixik aktivlik harakteriga qarab: 2. Faoliyat maksadiga kura, ixtiyorsiz va ixtiyoriy guruhga bo'linadi. 3. Materialni qancha vaqt esda olib qolish va esda saqlash muddatiga kura: kiska muddatln va uzok, muddatli xotira turlariga bo'linadi.

EMOTSIONAL XOTIRA

• tuyg'u- xissiyotga xos xotiradir. Emosiyalar tuyg'ular bizga extiyojlarimiz va qiziqishlarimiz qanday qoldirilayotganligidan, atrofimizdagi olamga nisbatan bizning munosabatlarimiz qanday amalga oshiralayotganligidan doim xabar berib turadi. Masalan: biron kishining qayg'usiga, shodligiga hamdardlik bildirish, kitob qahramoni bilan birga qayg'urish emosional xotiraga asoslanadi, emosional xotiraning boshqa turlaridan ma'lum ma'noda kuchli bo'ulishi mumkin. Obrazli xotira tasavvurlar tabiat va hayot manzaralari, shu bilan birga tovush, hidlar, ta'mlar bilan bog'liq xotiradir. Xotiraning bu turi ko'rish, eshitish, hid bilish va ta'm xotiralardan iboratdir.