Xorijiy investitsiyalar haqida tushuncha va uning mohiyati. Reja

2-jadval

Investitsiya loyihasini moliyalashtitrish manbalari va

ishtirokchilari tasnifi

Guruhlar	Guruh ichi guruhlari	Investitsiya faoliyati ishtirokchilari tashkiliy shakllari
Byudjet va nobyudjet fondlar	Davlat byudjeti	Hukumat Iqtisodiyot vazirligi Moliya vazirligi
	Mahalliy byudjetlar	Mahalliy vakolatli organlar
	Nobyudjet fondlar	Pentsiya fondi Bandlik fondi Investitsiya fondi va boshqa fondlar
Kredit tizimi	Banklar Kredit muassasalari	Markaziy bank Davlat g`aznachiligi Investitsion banklar Kredit uyushmalari
Sug`urta tizimi	Sug`urta fondlari va tashkilotlari	Davlat sug`urta kompaniyalari Boshqa sug`urta kompaniyalari
Moliyalash-tirishning jamoaviy shakllari	Investitsion tashkilotlar Investitsion banklar Sug`urta tashkilotlari	Investitsiya kompaniyalari va fondlari Nodavlat pensiya fondlari Sug`urta kompaniyalari Payli investitsion fondlar
Xorijiy investorlar	CHet el davlatlari, hukumatlari, XMIlar, tijorat banklari, institutsional investorlar, investitsion banklar	XTTB ETTB Xalqaro moliyaviy qo`mita AQSH eksimbanki boshqalar
Korxonalar		Mulkchilikning turli shakllaridagi har qanday korxonalar

Investitsiyalashda aylanma kapitalga ustivorlik berilishini fakat kapitalning tarkibiy tuzilishi bilan tushuntirish ozlik kiladi. Gap shundaki, dastlabki kapital jamgarish davrida pulni tez to`plash uchun uni kapital oboroti tez bo`ladigan soxalarga joylashtirilishi yuz beradi, chunki bu bilan yukori foyda normasi yuzaga keladi. Foyda normasi yukori joyda esa, uni kapitallashti-rish imkoni katta bo`ladi. Bu omil xam xususiy sektorda pulni oborot kapitaliga aylantirish uchun ragbat yaratadi. Bozor talablariga binoan tejamli xo`jalik yurita bilmaslik tannarxni ortishiga olib keladi, bu narx o`zgarmagan sharoitda, xam zararga olib keladi. Ammo xozirgi o`tish davrida xo`jalikdan tashkarida bo`lgan omillar ta`siri goyat kuchli. Bu balanslashmagan inflyatsiya sharoitida davlat xarid narxining mavjudligidir. Bu narx asosiy maxsulotlar (paxta, galla, pilla)ga taallukli bo`lib, uning darajasi resurslar narxiga mutanosib ravishda o`zgarmaydi. Natijada bu narxlar «kaychisi» paydo bo`lib, bu shirkat xo`jaliklarini rentabel ishlashiga yo`l bermaydi. Davlat narxlari amalda monopsoniya narxlari, ya`ni xaridorning biryoklama manfaatidan kelib chikkan xolda belgilanadigan narx bo`ladi. U bozorni monopollashganligini bildiradi. SHirkatlar tabiatan tarkok va erkin xo`jalik lekin ular erkin bozorga ishlay olmaydi. Bu ziddiyat ularni moliyaviy tanglikka maxkum etadi. Bozorda davlat monopoliyasining saklanishi monopsoniya yo`k sharoitda xam sezilib turadi. Buni xususan ozik-ovkatdan iborat shirkat, fermer va dexkon xo`jalik maxsuloti narxini sanoat narxiga nisbatan sekin o`sishida, narxining paritetida ko`rish mumkin. Dexkonlar maxsulotining ayirboshlanish ekvivalentining pasayishi tufayli ular foydani kam ko`radi, yoki uni umuman olmaydi. Bu albatta, investitsiyalarni o`z mablag`i xisobidan ta`minlash imkonini cheklab ko`yadi.

1^ Каримов И.А. “Инсон манфаатлари устуворлигини таъминлаш – барча ислоҳот ва ўзгаришларимизнинг бош мақсадидир”. // Халқ сўзи, 2008 йил, 9 феврал.

2² Д.Р.Абдуазизов. Инвестиция сиёсати ва Ўзбекистон иқтисодиётидаги таркибий ўзгаришлар. ЎзМУ. Республика илмий-амалий конференция материаллари.2008 йил 25 апрель.

Aim.uz