Xalqaro iqtisodiy munosabatlar kafedrasi а. М л ы м о V, Z. M. Otaqo‘z iy e

Peterburg.
9. 
Kostyak V. N. “Makroekonomika”-М., 1998
10. David N. Hyman: Economics. Richard D. IRWIN, INC. 1995.
93

---

1. Davlat byudjeti: davlat byudjetining daromad va 
harajatlari
Davlat byudjeti deganda umumjamiyat miqyosida markaz- 
lashgan va davlat ishtirokida hosil boMuvchi va sarflanuvchi moli­
yaviy resurslar tushuniladi. Uning asosiy vazifasi moliyaviy vositalar 
yordamida iqtisodiyotni samarali rivojlantirish va umumdavlat 
miqyosidagi vazifalami hal qilishdir.
Davlat byudjeti - bu ma’lum davr ichidagi (odatda 1 yil) davlat 
daromadlari va harajatlarining balanslashuvi hisoblanib, u mam- 
lakatning asosiy moliyaviy rejasini aks ettiradi va hukumatning 
qonun qabul qiluvchi organi hisoblangan Oliy Majlis (parlament, 
davlat dumasi, kongress) tomonidan qabul qilingandan so‘ng ijro 
uchun qonuniy va majburiy tus oladi.
0
6z funksiyalarini amalga oshirishda davlat juda ko‘p harajatlar 
qiladi. Qanday maqsadda ishlatilishiga ko‘ra davlat harajatlari quyi- 
dagilarga boMinadi:
siyosiy maqsadlami amalga oshirish uchun: milliy himoya va 
havfsizlikni ta’minlash harajatlari, ya’ni armiya, polisiya, sudlami va 
boshqalami ta’minlashga ketadigan harajatlar, davlatning boshqaruv 
apparatini ta’minlashga ketadigan harajatlar;
iqtisodiy maqsadlarga sarf-harajatlar: iqtisodiyotda davlat 
sektorining faoliyat yuritishini ta’minlash uchun ketadigan harajatlar, 
iqtisodiyotning xususiy sektoriga yordam berish uchun (subsidiyalar) 
ketadigan harajatlar;
ijtimoiy maqsadlarni amalga oshirish uchun qilinadigan ha­
rajatlar: ijtimoiy ta’minot harajatlari (pensiyalar, stipendiyalar, 
nafaqalar), ta’lim, sogMiqni saqlash, fundamental fanlar rivojiga, 
atrof-muhit muhofazasiga qilinadigan harajatlar.
Makroiqtisodiyot nuqtai nazaridan davlat harajatlari quyidagi- 
larga boMinadi:
tovar va xizmatlaming davlat xaridi (YalMga kiritiladi) 
transfertlar (YalMga kiritilmaydi)
davlat obligatsiyalari bo‘yicha foiz toMovlari (davlat qarzi 
xizmati hisoblanadi).
Daromadlaming asosiy manbai boMib quyidagilar hisoblanadi: 
soliqlar (ijtimoiy sug‘urta badallarini ham o‘z ichiga oladi); 
davlat korxonalaridan keladigan foyda; 
senoraj (pul emissiyasidan tushadigan daromad); 
xususiylashtirishdan tushadigan daromad.
94

---