Vetinariya 2016. pmd

3-mavzu. Jarrohlik infeksiyasi, uning klinik ko‘rinishlari

Infeksiya (lotincha inficere – yuqtirmoq, buzmoq, zaharla-

moq) – patogen mikrob (yoki virus)ning odam yoki hayvon

organizmiga  kirishi va ko‘payishi. Infeksiya kasallik shaklida,

shuningdek, bakteriya tashuvchanlik shaklida namoyon bo‘ladi.

Infeksiyaning paydo bo‘lishi va o‘tishida mikroorganizmlarining

xususiyatlari va ijtimoiy sharoit muhim rol o‘ynaydi.

Kasallik belgilari. Klinik ko‘rinishi infeksiya xarakteriga, kasallik

chuqurligi, joylashgan joyi va nihoyat organizmning reaktivligiga

bog‘liq. Odatda shish tez tarqaladi, atrofi qizaradi, ustidagi teri

tutash yallig‘lanadi, juda qattiq og‘riydi. Hayvon harorati ko‘tariladi,

nafas olishi, tomir urishi tezlashadi, ishtahasi yo‘qoladi, ahvoli

og‘irlashadi. Flegmona oyoqlarda bo‘lsa, hayvon cho‘loq bo‘lib

qolishi mumkin. Flegmona dastlab, yallig‘lanish infiltrati, uning

qattiq bo‘lishi va qo‘shni to‘qimalar shishib ketishi bilan xarak-

terlanadi. Undan keyin yiringlagan joy yumshaydi. Ko‘pincha

limfangoit hamda  limfodenitlar rivojlanib, umumiy yiringli infek-

siyaga o‘tishi kuzatiladi.

Davolash. Hayvon ishdan ozod etilib, alohida molxonada boqiladi.

Flegmona bo‘lgan joy issiq suv bilan yaxshilab sovunlab yuviladi

va sochiq bilan artib quritiladi. Kasallikning birinchi, ikkinchi

kunlari dezinfeksiya qiluvchi va isitadigan kompresslar qilinadi.

Buning uchun 70 % li spirt, 5 % li ixtiol yoki kamfora spirti qo‘yib

bog‘lanadi. Keyinchalik bilqillagan joy tilinib, yiringi yaxshilab

oqiziladi. Yiringlagan joy  tilinganda ham ko‘p yiring chiqmasa

teshikka qarama-qarshi joy tilinib bo‘shliqqa drenaj qo‘yiladi.

---

47

Sepsis – organizmning og‘ir kasalligi bo‘lib, uni qonga

o‘tgan har xil mikroblar va ularning toksinlari qo‘zg‘atadi.

Jarayon organizmning o‘ziga xos reaksiyasi bilan yuzaga

chiqadi,bunda kasallik qo‘zg‘atuvchilari xilma-xil bo‘lishiga

qaramay klinik ko‘rinishi bir xil kechadi. Sepsisda anatomik

o‘zgarishlarni aniqlab bo‘lmaydi, biroq kompleks o‘zgarishlar

kuzatilib, ularning paydo bo‘lishi shu kasallikka xosdir. U orga-

nizm reaktivligining o‘zgarishi bilan o‘tib,allergik xarakterga ega

bo‘ladi. Sepsis birlamchi yoki mavjud yiringli jarayon (abssess,

karbunkul, flegmona) bilan qo‘shilganda ikkilamchi bo‘lishi

mumkin. Bu kasallikda yashirin davr muddatlari aniq emas.

Mikrobning kirish yo‘lini, birlamchi o‘choq mavjudligini

aniqlash mumkin, biroq rivojlanish jarayonida bu o‘choqning

septik jarayonining o‘tishiga ta’siri kamayishi va sezmaydigan

bo‘lib qolishi ham ehtimoldan xoli emas.

Kasallik belgilari.  Hayvon umumiy ahvolining og‘irlashuvi,

ishtahasining yo‘qolishi, terlash, umumiy tana haroratining

ko‘tarilishi va nihoyat hayvonning oriqlab ketishi va boshqalar.

Hayvon tashqi muhit ta’siriga sezilarli javob bermaydi. Organizmda

gemoglobin va leykositlarning kamayib ketayotganligi, leykositar

formulaning chapga surilishi kuzatiladi.

Davolash – mahalliy va umumiy bo‘lib, kompleks davolanadi.

Birinchi navbatda patologik manbani zararsizlantirish yoki butunlay

olib tashlash lozim. Buning uchun yaraning og‘zini ochib, o‘lik

to‘qimalar olib tashlanadi, yiringli ekssudatni yaxshilab chiqarib

tashlab, so‘ngra antiseptik (penitsillin, sulfanilamid va boshqa)

preparatlar ishlatiladi. Umumiy davolaganda organizmni musta-

hkamlaydigan dorilar berish, bu bilan organizmning infeksiyaga

qarshilik ko‘rsatish kuchini oshirish lozim. Kasal hayvon podadan

ajratilib, zoogigiyena talabiga javob beradigan alohida molxonada

sifatli em-xashaklar bilan boqilishi zarur. Vena qon tomiriga

urotropin aralashtirilgan glukoza, 10 % li kalsiy xlorid eritmasi,

sulfanilamidlar yuboriladi. Penitsillin bilan davolash ham yaxshi

samara beradi.