«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

Klizmalarning turlari.
To’g’ri ichak orqali yuborilayotgan 
suyuqlikning miqdoriga qarab mikro- va makroklizmalar farqlanadi. 
Mikroklizmada yuborilayotgan suyuqlikning miqdori 50 ml.dan 
oshmaydi. Makroklizmalarga tozalovchi, tezaklantiruvchi, yuvuvchi-
sifon, surgi, oziqlantiruvchi, chuqur va subakval klizmalar misol 
bo’ladi. Makroklizmalar paytida katta hayvonlarga 20, qo’ylarga-3, 
cho’chqalarga 1-2 va itlarga 1 litrgacha suyuqlik to’g’ri ichak orqali 
yuboriladi. Klizma uchun rezervuarlar sifatida Esmarx krujkasi, baklar, 
yoki pastida shlang uchun teshik bo’lgan metal idishlar olinadi. 
Suyuqlikni bosim ostida yuborish uchun tamponatordan foydalaniladi. 
Tozalovchi 
klizma barcha turdagi klizmalardan oldin to’g’ri ichakni 
tezakdan tozalash maqsadida qo’llaniladi. Buning uchun katta 
hayvonlarga 7-10, mayda hayvonlarga esa 0,5-1 litr atrofida harorati 
hayvon haroratidagi suyuqlik to’g’ri ichak orqali yuboriladi. 
Tezaklantiruvchi
klizma o’tkazish hayvonda tezaklash akti 
bo’lmaganda tavsiya etilib, sovunli suv yoki gliserin qo’shilgan suv 
bilan o’tkaziladi. Bunda ichak devorining qitiqlanishi uning 
perstaltikasini tezlashtiradi. Hayvon parasimpatikatonik holatda bo’lsa, 
suvning harorati 35
o
S, simpaikatonik holatda esa 18-24 
o
S bo’lishi 
kerak. 
Yuvuvchi-sifon
klizmada tozalovchi klizmadan keyin bir necha 
marta 1%li osh tuzi eritmasi yoki kaliy permanganat eritmasidan 

---

63 
yuborilib, ichak devori shillik pardasidagi shilimshik modda va ekssudat 
yuvib chikariladi. 
Surgi
klizmalar ichaklar perstaltikasi va sekresiyasini kuchaytirish 
maqsadida o’tkazilib, buning uchun o’simlik moylari, vazelin yog’i, 
gliserin yoki o’rta tuzlarning 2-3%li eritmalari qo’llaniladi. 
Oziqlantiruvchi
klizma kasal hayvonda uzoq muddat ishtaha 
bo’lmaganda, og’iz orqali oziqlantirish yoki zondlarni qo’llash mumkin 
bo’lmagan hollarda tavsiya etiladi. Buning uchun tozalovchi klizma 
o’tkaziladi va 1 soatdan keyin oziqaviy suyuqlik to’g’ri ichakka 
yuborilgach, hayvonning dumi bilan anal teshigi 15 daqiqa davomida 
yopib turiladi. Bir sutkada 2-3 marta oziqlantiruvchi klizma o’tkazish 
kerak. 
Chuqur klizma tamponatorlarni qo’llash bilan o’tkaziladi va bunda 
suyuqliklarni yug’on ichakning orqangi va oldingi bo’limlariga o’tishini 
ta’minlash mumkin.Chuqur klizmadan keyin hayvonlar yurgiziladi. 
Subakval
klizma hazm tizimini boshidan oxirigacha yuvish 
maqsadida o’tkazilib,to’g’ri ichak orqali yuborilayotgan suyuqlik 
oshqozonga va qayd qilish bilan og’izdan tiniq suyuqlik chiqgunga 
qadar davom ettiriladi. Odatda subakval klizmadan keyin 20-3 soat 
o’tgach hayvonning ishtahasi to’liq tiklanadi. 
13-mashg’ulot.