«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

Simptomatik usul
ham boshqa usullarga yordamchi sifatida 
kasallikning ba’zi bir belgilarini yo’qotish va kasal hayvonning ahvolini 
yaxshilash maqsadida qo’llaniladi. Balg’am kuchiruvchi, siydik 
haydovchi, surgi dorilar, haroratni tushuruvchi, og’riqni yo’qotuvchi, 
yurakka ta’sir etuvchiva boshqa dorilarni qo’llash, fizioterapiya va 
operativ usullardan foydalanish simptomatik terapiyaga misol bo’ladi. 

---

19 
Simptomatik usul qullanganda kasal hayvon to’liq sog’ayib ketmaydi, 
balki ahvoli biroz yaxshilanadi. Shuning uchun davolashni kompleks 
ravishda tashkil etish lozim. 
Vikar terapiya
(o’rin to’ldirish usuli) organizm hayoti uchun zarur 
bo’lgan ba’zi moddalar yetarlicha qabul qilinmaganda yoki ishlab 
chiqarilmaganda ularning o’rnini to’ldirish maqsadida qo’llaniladi. Qon 
quyish, gormonoterapiya, vitaminoterapiya, mineral moddalar bilan 
davolash vikar terapiyaga misol bo’ladi. 
Qon 
quyishning 
hayvonga 
o’zining 
qonidan 
yuborish 
(autogemoterapiya), shu turga mansub hayvon qonidan yuborish 
(izogemoterapiya) va boshqa turga mansub hayvon qonidan yuborish 
(geterogemoterapiya) kabi turlari farqlanadi. Quyilgan qon organizmga 
vikar, stimullovchi, qonning ivishini tezlashtiruvchi va zararsizlan-
tiruvchi ta’sir ko’rsatadi. Quyilgan qonning vikar ta’siri sekinlik bilan 
namoyon bo’lib, bir vaqtning o’zida tomirlardagi, taloq, jigar va boshqa 
qon depolaridagi qon xajmining tiklanishini ta’minlaydi. 
Veterinariya amaliyotida qon qo’yishni o’tkir qon ketishi, shok, 
kollaps, zaharlanishlar, gemolitik va gipoplastik anemiyalarni davolash, 
parenximatoz qon ketishi, kuyish, uzoq bitmaydigan jarohat va yaralarni 
davolashda qo’llash mumkin.
Gemotransfuzion shokning oldini olish uchun biologik sinama 
o’tkaziladi. Buning uchun ot yoki qoramollarga 200-300 ml qon 
yuborilib, 10-12 daqiqa kuzatiladi. Agar bu paytda bezovtalanish, 
hansirash, puls va nafasning tezlashuvi kabi yomon o’zgarishlar yuz 
bermasa, biologik sinama «sal’biy» - deb hisoblanadi va 
gemotransfuziya davom ettiriladi. Qoramollar uchun qonning kichik 
dozasi 1 l, o’rta dozasi 2 va yuqori dozasi 2-3 litr hisoblanadi. Ivib 
qolmasligi uchun yuborishdan oldin qon 10%-li natriy salisilat bilan 5:1 
nisbatda aralashtiriladi, stabillashtiruvchi eritmalarni aralashtirish qon 
zardobidagi guruh yoki turlarga mansub agglyutininlarning inaktivasiya-
sini ham ta’minlaydi va shu bilan gemotransfuzion shokning oldi 
olinadi. 
Yurak, jigar va buyraklarning organik o’zgarishlar bilan kechadigan 
kasalliklari, ichki a’zolarning o’tkir yallig’lanishlari va o’tkir yuqumli 
kasalliklarida qon qo’yish mumkin emas. 
Gormonoterapiya
- ichki sekresiya bezlarining faoliyati buzilgan 
hollarda qo’llaniladi. Masalan, erkaklik jinsiy gormonlari (andosteron, 
testosteron) impotensiya, sterilitetda, urg’ochilik jinsiy gormonlari 
(sinestrol, progesteron, gravogarmon) tuxumdon kasalliklari, tug’ruq 

---

20 
patologiyasida, bachadonning qisqarish qobiliyatini kuchaytirish, buyrak 
o’sti bezi mag’iz qavati gormonlari (kortikosteroidlar, adrenalin, 
noradrenalin) va pustloq qavati gormonlari (prednezolon va b.) shok, 
kollaps, qon ketishi, zaharlanish, bronxial astma va bir kancha allergik 
kasalliklarni, kon’yunktivit, keratit, ekzema, tendinit, miozit, artrit va 
revmatizmlarni davolashda, oshqozon osti bezi gormonlari (insulin) 
qandli diabet, jigar kasalliklarini davolashda qo’llaniladi.