«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

Mochevinadan (karbomid) zaharlanish.
Karbomid - sintetik 
yo’l bilan olinadigan preparat bo’lib, tarkibida 46 % gacha azot saqlaydi. 
Kavshovchi hayvonlar rasioniga oqsil o’rnini qoplaydigan vosita sifatida 
qo’shiladi. Katta qorin suyuqligining ureaza fermenti ta’sirida 
mochevinaning parchalanishidan ammiak va karbonat angidrit hosil 
bo’ladi. Ammiak tarkibidagi azot katta qorin shirasi tarkibidagi 
mikroorganizmlar tomonidan o’zlashtirilib, ularning tanasi uchun 
kerakli bo’lgan oqsil manbasi bo’lib hisoblanadi. Bir qism ammiak 
qonga so’rilib, jigarda mochevina sintezlanadi. Bu jarayon rasionda 
yengil hazmlanuvchi uglevodlar yetarli darajada bo’lgandagina 
me’yorida kechadi. 
Sabablari.
Katta qorinda ammiakning ortiqcha miq-dorda to’planib 
qolishi zaharlanishga sabab bo’ladi. Bu jarayon katta qorin muhiti 
ishqoriy (rN-8) bo’lganda jadal kechadi. Kavshovchi hayvonlar 
rasionida oqsillar yetarli darajada va yengil hazmlanuvchi uglevodlar 
yetishmaganda hosil bo’layotgan ammiakning hammasi mikrofloralar 
tomonidan o’zlashtiril-maydi, uning ko’p qismi qonga so’riladi va 
jigarda mochevina sintezlanadi. Qondagi ammiakning konsentra-siyasi 
jigarning mochevina sintezlash imkoniyatidan (20 mg/kg) ortiqcha 
bo’lganda zaharlanish kelib chiqadi. Ammiak markaziy asab tizimi 
faoliyatiga kuchli ta’sir etuvchi zahar hisoblanadi. Gepatit, gepatoz, jigar 
sirrozi bilan kasallangan hayvonlarda zaharlanish og’ir kechadi. 
Belgilari.
Zaharlanishning boshlang’ich davrida hayvonlarda 
qo’zg’algan holat, qo’rquv belgilari oldingi oyoqlarni keng qo’yish, 
gandiraklab yurish, hansirash kuchli so’lak oqishi, muskullarning 
qaltirashi, terlash kuzatiladi. Ko’pincha katta qorinning damlashi qayd 
etiladi. Keyinchalik qaltiroq kuchayib, hayvon yotib qoladi. Hayvon 
tanasiga ta’sir berilganda qaltiroq va bezovtalanish kuchayadi. Nafas 
olish qiyinlashadi. Puls tezlashib bir daqiqada 100-150 martagacha 
yotadi, to’lish darajasi pasayib, ipsimon shaklda bo’ladi. Tana harorati 
36
0
S gacha pasayib, asfiksiya va yurakning falajlanishi hisobiga o’lim 
sodir bo’ladi. 
Tashxis
. Anamnez ma’lumotlari (mochevina berilishi), o’lgan va 
majburan so’yilgan hayvonlar gavdasini yorib ko’rish ma’lumotlari va 
klinik belgilar asosida Tashxis qo’yiladi.