Вазирлиги М. Улуғбек номидаги Самарқанд Давлат Архитектура-қурилиш

Маърузани ўзлаштириш бўйича назорат 
саволлари ва топшириқлари. 
1.
Кварталларни орасидаги йўлаклар ва йўлларнинг турлари? 
2.
Йўлакларнинг конструктив тузилиши ҳақида. 
3.
Квартал тротуар йўлакларини барпо этиш ҳамда ободонлаштириш 
технологиясини изоҳланг? 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

5
.
Мавзу: Ғишт-тош ишлари технологияси. 
 
Режа: 
1.
Умумий маълумотлар. Ишлатиладиган ашёлар. 
2.
Ғишт-тош териш учун асбоб-ускуна ва жихоз ҳамда 
мосламалар. 
3.
Ғишт-тош элементлари ва қоидалари. 
4.
Бир ва кўп қаторли терим. 
5.
Ғишт терими усуллари. 
6.
Ғишт терувчи иш ўрнини ташкил этиш. 
7.
Ғишт терувчи звенолар ишини ташкил этиш. 
8.
Эшик ва дераза тепадорларини териш. 
9.
Ноқулай табиий шароитда ғишт-тош териш усуллари. 
10.
Ғишт-тош териш сифатига қўйилган талаблар. 
Таянч 
иборалар
: 
Табиий, 
сунъий, 
ҳавоза, 
ярус, 
3 
та 
қоида, 
мустаҳкамлик,боғланиш системаси, занжирли, Л.И. Онишенко, уч зона, «икки 
кишилик», «сиқиб», «суриб», «суриб оққан қоришмани қирқиб олиш», 
«аркасимон», экстремал шароит. 
Ғишт-тошнинг асл ватани Ассирия (Ироқ)дир. Пишиқ ғишт эрамиздан 2000 йил 
олдин пайдо бўлган. Бизнинг эрамизгача III асрда Хитой деворининг бир қисми 
пишиқ ғиштдан бўлганлиги ҳақида маълумот бор. 
Эрамиздан 2780 йил олдин Мисрнинг I фраъвини Жосер эҳроми (пирамидаси) 
катта оҳак тошлардан қурилган. Бундай бинолар қурилиши меьмор Имхотеп номи 
билан боғлиқ. 
Бино, иншоот ёки алоҳида конструкциялар табиий ва сунъий тош ва 
ғиштлардан тикланади. Табиий тош ўрнида харсанг тошлар ва бир томонини 
юзаси текисроқ, ҳамда аввалдан қайта ишланган, яъни йўнилган ёки арраланган 
оҳактош, чиғаноқ, мармар ва бошқа енгил тоғ жинслари ишлатилади. Сунъий тош 
сифатида оддий лойдан ясалган тўлиқ бутун, ғовакли, бўшлиқли, пардоз (кошин-
ғишт)ли, силикатли, майда бетон ёки сопол блоклар ишлатилади. Бино ва 
иншоотларни ғиштдан тиклашда ҳар хил меъморий шакллар ва биноларнинг 
кўринишини барпо этиш мумкин. 
Ғишт-тош териш учун М4; М10; М25; М50; М75; М100; М150; М200 
маркали қоришмалар ишлатилади. Бунда М300; М400; M500; M550; M600; 
маркали цементлар ишлатилади. 
Терим мустаҳкамлиги то М75 қоришма билан қилгунича ошиб боради. Бироқ, 
кейин қанча юқори маркали қоришма қўшгани билан мустаҳкамлик ошмайди. 
Теримнинг мустаҳкамлиги ҳамиша ғишт-тошнинг мустаҳкамлигидан пастдир. 
Буни қуйидаги аналитик кўринишда ифодалаш мумкин,
R=A×R
1 
бунда, R-теримнинг мустаҳкамлиги, 
R
1
- ғишт-тошнинг мустаҳкамлиги, ғишт учун А=0.5÷0.6, харсанг тош учун
А=0.15÷0.25 
Қоришманинг ғишт-тош териш иш унумдорлигини ошишига, ғиштни 
сифатли теришига ижобий таъсир кўрсатадиган хусусияти унинг пластиклиги,

---

қоришмани тайёрлаш учун унинг маркасини, боғловчини ва тўлдирувчини 
турини, бунёд этиладиган конструкцияни вазифасига ва ундан фойдаланиш 
жараёнларига мувофиқ танланади. 
Ғишт-тош териш асбоб-ускуналари икки турга бўлинади: