Узбекистон республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат



Download 9,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet73/125
Sana12.04.2022
Hajmi9,49 Mb.
#547114
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   125
Bog'liq
Umumiy tilshunoslik (Ravshanxo\'ja Rasulov)

3. Лексема
Тил бирлиги булган лексема фонема ва морфема каби тил 
бирликларидан, умумийликдан тил ва 
нутк диалектикасида 
узига хос вокеланиши, муайян белги-хусусиятлари билан аж- 
ралиб туради. Унинг узига хослиги шундаки, у хам тил бирли­
ги, хам нутк бирлиги була олиши, шунга кура мураккаблиги 
билан характерланади.
Ущбу лисоний ходиса тил бирлиги сифатида лексема- 
умумий булса, аммо нутк бирлиги сифатида эса у суздир, ху- 
сусийдир (бу хакда «Суз» булимига каранг).
Лексеманинг тил бирлиги сифатидаги узига хослиги нимада?
Лексема тил бирлиги сифатида узаро узвий боглик икки то- 
моннинг яхлитлигидан, бир бутунлигидан иборатдир. «Бу бу- 
тунликнинг бир томонини лексеманинг фонематик - акустик 
структураси (номема), иккинчи томонини эса идеал бирлик -
маълум тушунча заминида шаклланган маъно (вазифа) - семе­
ма ташкил этади».1
Демак, лексема хам морфема каби икки томоннинг: товуш ва 
маънонинг, ифода ва мазмуннинг узаро богликлигидан, бир 
бутунлигидан ташкил топади.
1 Х-Неъматов, О.Бозоров. Уша асар, 14 -бет; А.А. Леоньтев. Слово в речевой 
деятельности.- М., 1965, 9-бет.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Тил бирлиги булган лексеманинг ташки-ифода томонига 
унинг шакли, товуш жихати - номема кирса, лексеманинг 
семема, маъно - мазмун томонига денотатлар - нарса, ходиса, 
Харакат, холат, белги - кенг маънодаги муайян предметлар 
киради. Демак, лексема уларни-кенг маънодаги муайян 
предметларни номлайди. Бошкача айтганда, «Объектив оламда 
(дарахт) деб номланувчи каттик танали усимлик турлари 
(денотатлар) мавжуд. Бу денотатлар бизнинг онгимизда дарахт 
тушунчасини шакллантирган. Уз навбатида (дарахт) тушунчаси 
эса (дарахт) лексемасининг маъносига асос булган, бу 
маънонинг уз навбатида (д), (а), (р), (а), (х), (т) фонемалар 
тизмаси (комплекси) билан тарихий - ижтимоий богланиши 
тил бирлигини юзага келтирган. Албатта, (дарахт) тушунчаси 
(дарахт) лексемасининг маъноси билан айнан тенг эмас, лекин 
у билан алокада, муносабатдадир.
Тил бирлиги булган лексеманинг мазмун томони семема 
хам лексеманинг ташкил этувчи томони (товуш субстанцияси) 
каби таркибий кисмлардан иборат. Масалан, 

Download 9,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   125




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish