Urganch davlat universiteti axborot texnologiyalari kafedrasi

 

while 

{mavjud raqamlar} 

do begin 

  L*=

10

; 

  L+=a; 

end; 

 

Umuman olganda, bu ma’lum hisoblash sistemalari orasida o‘tkazish algoritmi, uni odatda o‘nlik 

sistemaga  o‘tkazish  uchun  qo‘llaydilar,  bu  yerda  esa  u  o‘nlik  sistemadan  ichki  sistemaga 

o‘tkazish uchun qo‘llaniladi.  

Ushbu  kiritish  algoritmi  10

k 

ko‘rinishdagi  asos  uchun  yaroqli  ekanligi  o‘z-o‘zidan  tushunarli. 

Bundan  tashqari  yuqorida  keltirilganlarga  qaraganda  oddiyroq.  Biroq,  keyinroq  ko‘ramizki  u 

kamroq  samarador  (Ө(n

2

)  Ө(n)  ga  qarama-qarshi).  Chiqarishda  qattiy  ravishda  teskari 

yo‘nalishda  harakat  qilamiz:  dastlabki  sonni 10  ga bo‘lamiz  (butun  sonli);  qoldiq oxirgi  o‘nlik 

raqam bo‘ladi, bo‘linma esa barcha qolgan (katta) raqamlarga mos keladi. Keyin oldingi qadam 

(bosqich)ga olingan bo‘linmani 10ga bo‘lamiz, bunga qoldiqda o‘nlik razryadga o‘nlik raqamni 

olamiz, bo‘linmada esa yuzliklarning umumiy miqdori va shu kabi. Ushbu raqamlar uchun qabul 

qilingan  tartibda  chiqarish  uchun  ularni  oldin  qandaydir  buferga,  keyin  esa  teskari  tartibga 

chiqarishi  kerak. Ko‘rsatilgan  algoritmlar  yordamida  o‘nlik  kiritish-chiqarishning  murakkabligi 

Ө(n

2

)ni  tashkil  etadi,  chunki  Ө(n)  dan  har  bir  o‘nlik  raqamlarni  qayta  ishlash  uchun  10  ga 

ko‘paytirishga  yoki  bo‘lishga  to‘g‘ri  keladi,  kichik  konstantaga  ko‘paytirish  yoki  bo‘lish  Ө(n) 

amali  talab  etadi.  Kiritishni  amalga  oshirish  uchun  4.3-listingdagi  ko‘paytirish  algorotmidan 

foydalanishga  urunish  o‘ta  yomon  natijalarga  olib  kelmaydi,  biroq  uzun  sonni  kichigiga 

ko‘paytirishning  yanada  oddiyroq  va  tezkor  algoritmidan  foydalanish  oqilona  fikrdir  (u 

ko‘paytirishning  o‘zini  4.3-listingda  amalga  oshirish  uchun  kerak).  Katta  son  singari  10 

konstanta bilan ishlash harakat qilmasdan aynan kichik konstantaga ko‘paytirish yoki bo‘lishdan 

foydalanish  kerak.  Chunki  agar  kiritishda  4.4  yoki  4.5  listingdagi  bo‘lish  algoritmidan 

foydalanilsa,  har  bir  bo‘lish  Ө(n

2

)  amalni  chiqarishning  barchasi  esa  Ө(n

3

)  amalni  talab  etadi. 

Agar o‘qilgan sonni chiqarish eng qiyin etap ekanligi yetarlidan ortiqcha.