|
Tuzuvchi: I.R.Avazmetova
Javoblar
Maktabgacha yoshdagi bolalarni tabiat bilan tanishtirish metod, vositalari
Insonning tabiatdagi o’rni va bolalarning dunyoqarashlarini shakllantirish. Insonning kelib chiqishi moddiy va ma’naviy talablarga binoan jonli va jonsiz tabiat bilan uzviy bog’liqdir. Insonning biosferada tutgan o’rni ikki tomonlama bo’ladi. Ya’ni bu biologik obyekt bo’lib, muhitning fizik omillariga qaramdir, chunki bizni o’rab turgan atrof-muhit borliqdan nafas oladi, oziqlanadi va modda almashinishi natijasida tabiatning bizga bo’lgan foydasini ko’radi. Insonlar jonzotlardan ajralgan o’ziga xos xususiyatlari bilan har doim ajralib turadilar. Ular o’z faoliyatlari bilan tabiatga ta’sir etib, ya’ni madaniy muhit yaratadilar va uni mehnatlari hamda ma’naviy tajribalari asosida avloddan avlodga o’tkazib boradilar. Inson o’simlik va hayvonlarni parvarish qilishi natijasida ularning yangi zod, navlarini yaratadi, ko’paytiradi. Maktabgacha yoshdagi bolalar tabiat bilan bog’chaga kelayotganda va bog’chadan ketayotganda to’qnash keladilar. Bunda bolalar ko’chada ko’rgan, eshitgan narsalari haqida bog’chaga kelganlarida hammaga aytib beradigan bo’ladilar Bu esa bolalarga ziyraklikka hamda ko’chada hushyor bo’lib yurish kerakligini o’rgatadi. Maktabgacha tarbiya yoshidagi va oiladagi bolalarni tabiat bilan tanishtirishda tarbiyachining va oila tarbiyachisining oldiga juda katta vazifalar qoyiladi. Tarbiyachi va oila tarbiyachisi bolalarga bilim berishda o’zining bilim doirasini kengaytirishi va har bir sohadan xabardor bo’lishi kerakdir. Tabiatda bo’layotgan voqea va hodisalarni bolalarga tushunarli, aniq, ravon, yoshiga mos holda yetkazish kerak va bu har bir tarbiyachi hamda oila tarbiyachisidan talab etiladi. Eng asosiysi, tarbiyachi hamda oila tarbiyachisi bolalarga o’zining yashab turgan joyining shart-sharoitlari, undagi bo’layotgan o’zgarishlar, u yerdagi o’simliklar, hayvonlar va ularni qayerda uchratishmiz mumkinligi haqida bilim hamda tushunchalar berib borishi kerak. Shunga asoslangan holda tarbiyachilar o’simliklarni o’stirish, hayvonlarni parvarishlash hamda ular bilan ehtiyotkorlik munosabatida bo’lish malakalarini tarbiyalab boradilar. Bolalarni tabiat bilan tanishtirishda tarbiyachi va oila tarbiyachisining vazifalari. Kelajak avlodni barkamol inson qilib tarbiyalash shu kunning dolzarb masalalaridan biri bo’lib qolmoqda. Bu borada bolalarni tabiat bilan tanishtirish muhim ro’l o’ynaydi.
Tarbiyachi bolalarni tabiat bilan tanishtirishda Davlat tomonidan chiqarilgan «Tayanch dastur»lariga tayangan holda, bolalarga beriladigan bilimlarning yosh xususiyatlarini hisobga olib rejalashtirishi zarur. Dasturlarda tarbiyachi har bir faslda olib boriladigan tabiat haqidagi bilimlarini to’g’ri rejalashtirishi, guruhda tabiat burchagini, yer maydonchalarini tashkil eta olish, undagi o’simliklarni o’stirish, hayvonlarni boqish, parvarishlay olish mahoratlari talab etiladi. Tarbiyachi va oilatarbiyachisi o’simliklarni, hayvonlarni to’g’ri parvarishlashi va o’zi bolalarga buni o’rgata olishi talab etiladi. Tarbiyachi va oila tarbiyachisining talabchanligi hamda kerakli bilimlarga ega bo’lishi bolalarda qiziquvchanliklarini hamda mehnat ko’nikmalarini rivojlantiradi. Bolalarning bilimlarini oshirish, qiziquvchanliklarini o’stirish natijasida tarbiyachining o’z sohasiga bo’l gan qiziqishi yanada ortadi va tabiatda bo’layotgan voqeahodisalardan yanada ko’proq bilimga ega bo’lishga harakat qildiradi. Tarbiyachi bolalarga asosiy bilimlarni mashg’ulotlarda chuqurroq berishi, ko’paytirishi, rivojlantirishi kerak bo’ladi. Bolalar qiziquvchan bo’lganliklari sababli mashg’ulot vaqtida ham turli savollar beraveradilar, mana shu savollarga tarbiyachi javob berishi uchun dunyodagi voqea-hodisalardan ham õabardor bo’lib turishi kerak bo’ladi. Tarbiyachi va oila tarbiyachisining oldiga qo’yilgan talablar. Tabiat bilan tanishtirish mashg’ulotlarini o’tkazishda sayr va ekskursiyalarni tashkil etishda tarbiyachi hamda oila tarbiyachisining oldiga quyidagi talablar qo’yiladi: 1. Tabiat haqida to’liq tushunchaga ega bo’lish. 2. O’simliklar, hayvonlar, hasharotlar, qushlar, baliqlar haqida umumiy ma’lumotga ega bo’lish. 3. O’simlik, hayvonlar, hasharotlar, qushlar va baliqlarni parvarish qilish, oziqlantira olishni bilish. 4. Bolalar yoshiga mos jonzotlarni tanlay bilish. 5. Jonzotlar bilan ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo’lish va bolalarga to’g’ri o’rgata olish.
2.Turli yosh guruhlarda tabiat burchagini tashkil etish..
Tabiat burchagida navbatchilik qilishni bolalar katta guruhda boshlaydilar. Mehnatning bu shakli mehnat malakalarini takomillashtirish, uning ijtimoiy sabablarini shakllantirish imkonini yaratadi. Bolalar mehnatiga rahbarlik qilish. Kichik guruhlar. Bunda bolalar tarbiyachining tabiat burchagi va hovlidagi hayvonlar hamda o’simliklarni parvarish qilishga yo’llangan mehnatida ishtirok etadilar. Ular 1-2 ta individual topshiriqlar oladilar (qushlar uchun tayyor ozuqani olish va donxo’rakka solish, o’simliklarni oldindan hozirlab qo’yilgan suv bilan sug’orish va shu kabilar). Bu qisqa muddatli mehnatga tarbiyachi astasekin barcha bolalarni jalb qiladi.O’rta guruh. Besh yoshli bolalarni mehnat jarayonida uyushtirishning shakllari kichik guruhdagi bilan bir xildir. Bunda individual topshiriqlar katta o’rin egallasa ham, biroq ular uzoq muddatli xarakterni kasb etadi. Bolalar ayni bir topshiriqning o’zini 2-3 kun davomida bajaradilar. Natijada o’rta guruhda mehnat jarayoni murakkablashib boradi. Katta guruhlar. Maktabgacha katta yoshdagi bolalarda faqat mehnatni tushunish ko’nikmasigina emas, balki mehnat topshirig’ini, uning natijasini ko’rsatishni, topshiriqlarning ketma-ketligini, kerakli anjomlarni tanlashni, mustaqil mehnat qila bilishni (tarbiyachining yordamida) ham tarkib toptirish lozim. O’simliklar va hayvonlarni parvarish qilish bo’yicha individial topshiriqlar uzoq muddatli ishga aylanadi. Katta guruhdagi bolalarda tabiat burchagida navbatchilik qilish joriy qilinadi. Navbatchilikni tashkil etar ekan, tarbiyachi mashg’ulot o’tkazib, unda bolalarni navbatchilikning majburiyatlari bilan tanishtiradi, tabiat burchagida yashovchi jonivorlarni parvarish qilish usullarini eslatadi, yangilari bilan tanishtiradi. Bir vaqtda 2-3 bola navbatchilik qiladi. Navbatchilikka yaxshi ishlaydigan bolalar bilan birga malakalari yetarlicha shakllanmagan bolalar tanlanadi. Navbatchilik bolalarda javobgarlik hissini, ishbilarmonlikni tarbiyalaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
