Umurtqalilar zoologiyasi

siydik 
pufagi 
ham ochiladi. Ichak burmalari orasidagi kichik, 
no'xatdek qizil rangli 
taloq-ni 
izlab toping. 
Barcha ichki organlar ostida joylashgan buyrakni ko'rish 
uchun ichak burmalarini bir tomonga surish kerak. Shunda 
faqat buyraklarnigina emas (erkak baqalarda), hatto buyrak- 
ning oldingi uchiga taqalib turadigan bir juft oqimtir yumaloq 
urug'donlarni ham ko'rish imkoniyati tug'iladi. Urg'ochi 
baqalarning jinsiy bezlari bir juft tuxumdondan iborat bo'lib, 
uning kattaligi yil tasliga qarab o‘zgarib turadi: yoz va kuzda 
kichik bo'lsa, bahorda juda katta bo'lib, ichi yumaloq qora tu- 
xumlar bilan to'lib turadi. Ana shu paytda u butun ichki or- 
ganlarni atroflicha qoplagani uchun ularni ko'p hollarda bu- 
tunlay ko'rib bo'lmaydi. 
Suvda ham quruqlikda yashovchilarning ko'payish organ- 
lari bir juft jinsiy bezlardan iborat. Erkak baqa jinsiy bezlari 
(47-rasm) yumaloq oqimtir bo'lib, buyrakning oldingi uchiga 
yaqin joylashgan. 
Urug'donlardan chiqqan urug' yo'li buyrakdan o'tib volfov 
kanaliga, undan kloakaga qo'shiladi. Volfov kanallari kloa- 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi 
kaga kirishdan oldin spermani vaqtincha rezerv holida asray- 
digan kengayma - urug‘ pufaklarini hosil qiladi. 
Urg‘ochilarining tuxumdonlari yupqa devorli xaltachadan 
iborat boiib, voyaga yetgan individlarida uning ichi pigment- 
lashgan tuxumlar bilan toigan boiadi. 
Tana bo'shlig'ining yon tomonlarida buralib-buralib yotgan 
tuxum yo'llari (myuller kanallari) joylashgan. Tuxum yoilari 
kloakaga ochilishidan oldin buralib-buralib ketgan bir juft 
naydan iborat, ulaming kichikroq ichki teshiklari umurtqa 
pog'onasining yoniga, o'pkaga yaqin yerga o'rnashgan, tashqi 
teshiklari esa mustaqil ravishda kloakaga ochiladi. Tuxum 
yoilarining voronkasi yurak xaltasiga yopishgan, shunga ko'ra 
ular (voronkalar) yurak urganda dam qisilib, dam yozilib tura- 
di va natijada gavda bo'shlig'idan tuxumlarni so'rib oladi.