Umurtqalilar zoologiyasi

Tirik baqani yorib ichki tuzilishini o'rganish 
Yorish uchun tanlangan tirik baqa tajriba o'tkazish uchun 
qulay. Baqani yorishdan oldin uni bir idishga soling, so'ngra 
unga bir necha tomchi xloroform tomizilgan paxtani tash- 
lang. Keyin banka og'zini qopqoq bilan mahkam yopib, baqani 
idishda 20-30 minut qoldiring. Shunda baqa o'ladi va uni yo- 
rish mumkin. Yorishdan oldin baqani sovuq suvda yuvib, 5- 
10 minut ochiq havoda xloroform hidini ketkazish uchun 
shamollating. 
Yorish uchun tayyorlangan baqani vanna ichiga chalqan- 
chasiga (qorin tomonini yuqoriga qaratib) yotqizib, oyoqlari 
va tumshug'ini to'g'nog'ich bilan vanna tubiga qadang. So'ngra 
pinset bilan qorin terisini yuqoriga ko'tarib keyingi oyoqlari- 
ning asosidan bir oz oldinroqda qaychi uchi bilan ko'ndalangiga 
ozgina kesing, so'ngra shu kesikdan tumshuq tomon terini 
bo'yiga kesib chiqing. 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi 
Terining ichkaridan gavdaga yopishgan joylarini skalpel yoki 
qaychi bilan qirqing. Hosil bo'lgan teri parchalarini baqaning 
yon tomoniga yoyib, vannachaga nina yoki to‘g‘nog‘ichlar 
bilan qadang (45-A rasm). So‘ngra terining ichki yuzasini 
diqqat bilan ko'zdan kechirsak, juda ko‘p sonda mayda qon 
tomirlari bilan qoplanganligini ko'ramiz, bu qon tomirlar - 
juft teri arteriyasi va katta teri venasining tarmoqlaridir. 
45-rasm. Baqani yorish sxemasi: 
A — terini kesis h, В — tana devorini kesish, V - kesilgan tana devorini yon 
tom onlariga ag‘darib vannaga qadash: 1-jag‘lararo mus kullar, 2-yelka ka marining
mus kuli, 3-qorin devorining mus kullari, 4-qorin venasi (punktir bilan kesish c hizig'i 
k o ‘rsatilgan). 
Qon tomirlarining teri ostida ko'p tarqalishi baqalarning 
teri orqali ham nafas olishini tasdiqlaydi. 
Endi qorinning muskulli devorini 45-B rasmda 
ko'rsatilganday qilib kesib chiqing. Qorinning to'g'ri muskulini 
kesganda qorin qon tomirini kesmaslik uchun kesish chizig'ini 
bir oz yon tomondan o'tkazish lozim (aks holda vena ichidagi 
qon tashqariga quyiladi). Qorin muskulini bo'yiga kesishni to 
to'sh suyagiga qadar davom ettiring. Keyin pinset bilan to'sh 
suyagini yuqoriga ko'tarib, qaychi bilan o'rtasidan kesib, ikki- 
ga ajrating va oldingi oyoqlardan to'g'nog'ichlami olib, oyoq- 
larni yon tomonlarga yanada tortib vannaga qaytadan qadang. 
Qorin devorini ham (45-V rasm) xuddi 45-B rasmda 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi 
ko‘rsatilganidek qilib kesing va hosil bo'lgan parchalarni te- 
riga qo'shib vannaga qadang. Bu ishlarni bajargandan so‘ng 
vannaga preparat (baqa)ni qoplaydigan darajada suv quying. 
Baqa ichki organlarining joylanishi 
Preparatning oldingi (yoruvchiga nisbatdan) tomonida baqa- 
ning yuragi (46-rasm) joylashgan boiib, u yangi oidirilgan 
baqada qisqarib, kengayib turadi. Yurakning yon tomonlarida 
cho‘ziluvchan xaltasimon o'pkalar bor. Ular ichida havo 
boigandagina qizgish rangli boiib aniq ko'rinadi. Shuning 
uchun ulami pinset bilan joyidan (yurak ostidan) tortib chiqazib 
yoki hiqildoqqa uchi ingichka shisha naycha tiqib puflansa, 
ichiga havo to'lib bo'rtgan o'pkalarni ko'rish mumkin.